Σίμος Ζαγκανίκας || Παρουσίαση του Βιβλίου: «Δεύτερο ταξίδι στην αιωνιότητα» του Θανάση Πόραβου

 Παρασκευή 7 Ιουνίου 2024

Σήμερα, έχουμε την τιμή, κι όπως θα διαπιστώσετε και σεις, να γνωρίσουμε μαζί, έναν ξεχωριστό συμπατριώτη μας,

έναν ξεχωριστό Γρεβενιώτη, έναν Γρεβενιώτη από το Κηπουργιό Γρεβενών, που με την προσωπικότητα του έγινε σεβαστός, όπου πάτησε το πόδι του κι όπου έφτασε η λαλιά του. Ένας συμπατριώτης που κατάφερε να αποσπάσει τον θαυμασμό, από ολόκληρο τον περίγυρο, όπου βρέθηκε όπου εργάσθηκε, κι όπου δραστηριοποιήθηκε.

 

 

Η επιθυμία μου να τον γνωρίσω από κοντά, άρχισε, πριν από καιρό, από το πρώτο του βιβλίο που έφτασε στη Βιβλιοθήκη, με τίτλο: «Λιθοδομή, παράδοση και εξέλιξη». Στη μετώπη του εμπροσθόφυλλου, ήταν μια πετρόχτιστη οικοδομή και δίπλα της μια συνοπτική, συνοδευτική λεζάντα, που επέτεινε ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον μου,  με την επίκληση της: «Το έργο αυτό έγινε από χέρια που μάτωσαν πελεκώντας η λαξεύοντας όλες τις πέτρες του, μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη θέση για την κάθε μία χωριστά. Οφείλουμε  να αναγνωρίσουμε και να στηρίξουμε όσους συμμετέχουν στη διατήρηση της παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής. Να δοθούν κίνητρα σε νέους μαστόρους ώστε να συνεχίσουν στην περιοχή τους αντίστοιχες εργασίες, διασώζοντας την κληρονομιά και τον πολιτισμό μας». Εδώ, η μνήμη ανασκάλεψε ένα άλλο βιβλίο, του Χρήστου Δρόσου, του αείμνηστου φιλόλογου καθηγητή, στο πόνημα του: «Το πέτρινο γεφύρι του Τσακνοχωρίου στον ποταμό Πραμόριτσα. Σε μια αποστροφή του λόγου του γράφει: « Και αυτό, λοιπόν, το πετρογέφυρο οφείλουμε να το σεβόμαστε και να το διαφυλάττουμε. Είναι στοιχείο της ταυτότητας και της ιδιοπροσωπίας μας. Τονώνει και συντηρεί την εθνική μας μνήμη μέσα στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία της ακρισίας και της ταραχής». Η Αρχιτεκτονική μας κληρονομιά όπως την επικαλείται ο πρωτομάστορας Πόραβος και η ταυτότητα, η ιδιοπροσωπία μας που συντηρεί την εθνική μας μνήμη, όπως συνάμα καταθέτει ο φιλόλογος καθηγητής, ο Δρόσος, είναι το ζήτημα των ημερών μας. Γίναμε επιμηθείς αντί να είμαστε προμηθείς. Σε μια εποχή όπου υιοθετείται, χωρίς κρίση, οτιδήποτε έρχεται από τη Δύση των πολιτιστικών προτύπων, χωρίς αναχώματα, έχουμε μπει σε μια πορεία φθοράς και ισοπέδωσης της ιδιαιτερότητας, της διαφορετικότητας  και γενικά της ταυτότητας μας. Εισερχόμαστε στον συρφετό της παγκοσμιοποίησης, όπου ομογενοποιούνται οι διαφορετικοί πολιτισμοί, όπως η μηχανοποιημένη παραγωγή του μπετόν αρμέ. Το παγκόσμιο χαλί των πολιτισμών χάνει την πολυποικιλία των χρωμάτων και των αρωμάτων του, μετατρέπεται σ ένα χαλί με ένα χρώμα και έναν πολιτισμό, χωρίς τους ιριδισμούς που ερεθίζουν τους νευροδιαβιβαστές των αισθήσεων και συνεγείρουν το νου και του δίνουν τη χάρη της προσωπικής δημιουργίας. 

Μεσολάβησε η ηλεκτρονική μας γνωριμία, η οποία με αποκάλυψε αρετές της προσωπικότητας του, που δεν τις συναντάς εύκολά στις μέρες μας. Αρετές καλλιεργημένες, η καλύτερα θα έλεγα πελεκημένες, όπως το αποτέλεσμα του λιθοξόου και γι αυτό διακριτές άμεσα και με ιδιαίτερη συγκίνηση για τις προσλαμβάνουσες των αισθήσεων μας. Όλοι είμαστε θαυμαστές του ωραίου!..  Η χάρη του σμιλεμένου λόγου του, και στο γραπτό κείμενο και στη δια ζώσης ομιλία του  είναι ένας λόγος με δομή και ουσία. Ένας λόγος με σωστή τοποθέτηση των καλοπελεκημένων λέξεων που με έναν συγκολλητικό αρμό από το μαρμαροκονιάμα, που επικάθησε εδώ και πολλά χρόνια στα πνευμόνια του, μας έδωσε στέρεες προτάσεις και σταράτες αμετακίνητες κουβέντες!... Στην τηλεφωνική μας επικοινωνία, όπου με ζήτησε να είμαι ένας από τους συμπαρουσιαστές του νέου βιβλίου του, άκουσα τη φωνή του, να βγαίνει αβίαστα, βαθύχρονη, σαν να έβγαινε  μέσα από τις πετρόχτιστες δημιουργίες, τις πετροπεζόστρατες, τα γεφύρια, τα καλντερίμια, τις πετρόχτιστες εκκλησιές τα μοναστήρια και τα πετρόχτιστα σπίτια, τα αρχοντικά που στέριωναν την αρχοντιά και τον πολιτισμό σε δύσκολα χρόνια για το έθνος!.. Ένας ολόκληρος πολιτισμός με ασθμαίνουσα φωνή που θέλει να κρατηθεί στη ζωή, σίγουρα όχι με τον λειτουργικό τρόπο του προηγούμενου αιώνα, αλλά ως αισθητική καλλιέπεια που δίνει προστιθέμενη αξία στον Τόπο και διεκδικεί την αισθητική του επιβίωση στα χρόνια του τσιμέντου και του πλαστικού, στα χρόνια των μηχανών και του εύκολου κέρδους. Το κέρδος μάλιστα προηγείται της αισθητικής. Ως εκ τούτου έχουμε το άσχημο αποτέλεσμα της αντιπαροχής και της εργολαβικής αισχροκέρδειας που δόμησε τις πόλεις μας. Τις πιο άσχημες πόλεις σ όλη την Ευρώπη. Τα μεταναστευτικά εμβάσματα των δεκαετιών, από το 1950 και μετά, έχουν μετατραπεί σε αντιαισθητικά διαμερίσματα και σε κακόγουστες οικοδομές, χωρίς καμία αισθητική, χωρίς ίχνος πολιτισμού, χωρίς πολιτιστική ταυτότητα η αν θέλετε με την ταυτότητα την τριτοκοσμική των εφήμερων κατασκευών και των μεγάλων κερδών.

Αυτή, λοιπόν η βαθύχρωμη και βαθύχρονη φωνή, που ερχόταν μέσα από την τηλεφωνική συσκευή, με δημιούργησε υποχρέωση ανταπόκρισης στην πρόταση, για την παρουσίαση του δεύτερου βιβλίου του, με τίτλο: « Δεύτερο ταξίδι στην αιωνιότητα». Αν και αισθάνθηκα δέος από το βάρος της πρότασης για τους ασθενικούς μου ώμους, δεν μπόρεσα να προβάλλω το δισταγμό μου, γιατί, κατακλυσμιαία, με κάλυψε η  πειστικότητα και η ενθαρρυντική επιτίμηση, του λιθοξόου και συγγραφέα, που ερχόταν μέσα από τις βαριές πολιτιστικές δομές που διαπραγματευόταν.

 Έτσι ξεκίνησα το ερευνητικό μου «ταξίδι στην αιωνιότητα»…  Ένα ταξίδι, όπου με συνοδεύουν νοερά οι βαριές πέτρινες πολιτιστικές δομές του Τόπου μας. Ο Τόπος μας σηκώνει το ιστορικό βάρος από 18 περίπου γεφύρια, ένα ολόκληρο πετρόχτιστο χωριό, την Καλλονή. Έναν τόπο παραγωγό από μαστόρους με κορυφαίο τον πρωτομάστορα, γνωστό σε όλο το ντουνιά, τον Κάλφα Βράγκα, τρία μεγάλα μοναστήρια, του Σπηλαίου, του Ταξιάρχη και της Ζάβορδας. Τις πετρόχτιστες εκκλησιές σε κάθε σχεδόν οικισμό και τις πετρόχτιστες οικίες που στέκονται μεγαλόπρεπα, ανακατασκευασμένες σε πολλούς από τους οικισμούς της Περιφερειακής μας Ενότητας. Και βρίσκεται υπό ανακατασκευή, μετά από πρόταση του πρωτομάστορα , συμπατριώτη μας και συγγραφέα το μεγάλο γεφύρι του Πασά, στο πέρασμα του Αλιάκμονα , στο δρόμο για την Κοζάνη!...   Είναι κατασκευές που ψηλώνουν τον Τόπο ιστορικά, πολιτιστικά, αισθητικά κι είναι κατασκευές που δίνουν ταυτότητα και επωνυμία στον Τόπο για το ταξίδι του στην αιωνιότητα.

Η τέχνη του λιθοξόου, του πετροπελεκητή, του τεχνίτη της πέτρας, του λιθοδόμου, του πελεκάνου, έχει τις καταβολές της από το λυκαυγές του Ελληνικού Πολιτισμού. Έχουν περάσει αιώνες, έχουν χαθεί στην ανωνυμία, του καταπιόνα χρόνου, γεγονότα, άνθρωποι, και πολιτιστικές κατακτήσεις που σίγουρα άφησαν στη διαδοχή των πολιτισμών την πολιτισμική τους εξέλιξη, την οποία η αρχαιολογική επιστήμη αναζητά την τεκμηρίωσή της. Εκείνα όμως που μένουν ως εύγλωττοι μάρτυρες είναι τα μνημεία και τα οικοδομήματα της πέτρας και του μάρμαρου, όπως το ανάκτορο της Κνωσού, η Πύλη των Λεόντων στην Αργολίδα, ο Τάφος του Φιλίππου κτλ.. Είναι κτήρια, αγάλματα και λαξεύσεις που ταξιδεύουν με πιστοποιημένο διαβατήριο στην αιωνιότητα!...  Είναι ένας αχός που βγαίνει από τα πανάρχαια χρόνια και φτάνει ως την τεχνολογία της ευκολίας και της μαζικότητας!  

Με πιστοποιημένο διαβατήριο στην αιωνιότητα ταξιδεύει πλέον η ανακατασκευή του γεφυριού της Πλάκας,  και η απομίμηση σε μικρή κλίμακα του θεογέφυρου των Βαλκανίων, όπως το αποκαλεί ο μάστορας συγγραφέας, η γέφυρα του Κοράκου. Για να μπορέσεις να στήσεις δύο τέτοια γεφύρια σήμερα θα πρέπει να ξέρεις τα μυστικά των πρωτομαστόρων του προηγούμενου αιώνα. Μυστικά που ήθελε ιδιαίτερη ευφυΐα για να τα καταλάβεις. Και για να πετύχεις το τέλειο αποτέλεσμα στατικά αλλά και αισθητικά θα έπρεπε να ξέρεις τη γλώσσα της πέτρας, όπως μας λέει ο πρωτομάστορας και πεζογράφος.  Η πέτρα θέλει χάδι για να σου φανερώσει τα μυστικά της.

Θα κάνω μια ανθολόγηση των καλοπελεκημένων φράσεων, όπως είπα από την αρχή του λόγου μου, που με το δικό του συγκολλητικό αρμό μας έδωσε ψηφίδες διαχρονικής γνώσης. «Τα γεφύρια ενώνουν δύο κόσμους, δύο όχθες, δύο πολιτισμούς, δύο τόπους», «Τα γεφύρια έτσι εγκαταλελειμμένα, μιλάνε, σκούζουν, εκλιπαρώντας λίγη φροντίδα. Άλλες φορές υπομένουν σιωπηρά την μοναξιά τους απέναντι στην δική μας αδιαφορία, προσμένοντας υπομονετικά την ανθρώπινη παρουσία για να εισπνεύσουν και αυτά την απαραίτητη ανάσα ζωής που οφείλει να εμφυσήσει ο άνθρωπος». « Τα γεφύρια, μας φωνάζουν πως τα  χρωστάμε σεβασμό για να κρατήσουμε ανοιχτούς τους δίαυλους με το παρελθόν μας, να γεφυρώσουμε τις παραδοσιακές με τις σύγχρονες αντιλήψεις…», «Η πιο αποτελεσματική γλώσσα συνεννόησης με τα λιθάρια είναι η υπομονή» «Να δώσω φωνή στα εργαλεία των πετράδων, συναισθήματα στα αντικείμενα, δηλαδή να αντλώ τον πόνο της πέτρας μέσα από το πελέκημα και τη χαρά της πέτρας μέσα από την ιστορική της επιβεβαίωση!». ΄

Έφτασα στο τέλος της ανάγνωσης του βιβλίου, χωρίς να το καταλάβω. Ο μάστορας συγγραφέας με μια επιτηδευμένη δεξιότητα κράτησε το ενδιαφέρον αμείωτο, ως την τελευταία παράγραφο, έστησε τα λόγια με τέτοιο τρόπο, ώστε να στηρίζουν τους θόλους των γεφυριών του λόγου και των νοημάτων, εξωτερικεύοντας την αγάπη του για την τέχνη του λιθοξόου και του μάστορα των αρμόσεων της πέτρας. Αρμόσεις με συνοχή που δημιουργούν πολιτισμό. Αρμόσεις με συνοχή που κρατούν και διατηρούν την κατασκευαστική παράδοση ως κόσμημα του πολιτισμού, του άμεσου λόγου και της λεκτικής του αποτύπωσης.

Λαξεύοντας τις πέτρες ο Θανάσης Πόραβος, λάξευσε και πλούτισε τις γνώσεις του και σήκωσε τον Τόπο του στο ύψος των γεφυριών για να περάσει ο Τόπος εκεί που υπάρχει η επωνυμία και η αιωνιότητα!... 

Σας ευχαριστώ  

Ζαγκανίκας Σίμος  

Δείτε εικόνες εδώ