Βαρβάρα Τζημορώτα: "Το προφίλ της γυναίκας του σήμερα"

Η 8η Μαρτίου είναι αφιερωμένη σε όλο τον κόσμο στις γυναίκες ως ημέρα αγώνων κατάκτησης των δικαιωμάτων τους αλλά και ως εφαλτήριο νέων στόχων και επιδιώξεων του φεμινιστικού κινήματος.Ποιο είναι όμως το προφίλ της γυναίκας του σήμερα; Για να μιλήσει κανείς για τη γυναίκα του σήμερα, του 21ου αιώνα, θα ήταν σκόπιμο να ανατρέξει ιστορικά...
και να αναλογιστεί τη θέση και το ρόλο της γυναίκας σε προγενέστερες κοινωνίες και στην οικογένεια, με απαρχή αυτή των μητριαρχικών ή μητρογονικών – όπως αλλιώς ονομάζονται – οικογενειών.

Αν και ο όρος μητριαρχία εμφανίστηκε μόλις τον 19ο αιώνα, η κοινωνική αυτή δομή χαρακτήριζε τις πρώιμες κοινωνίες στις οποίες η γυναίκα – μητέρα κατέχει την κυρίαρχη θέση στην κοινωνία και στην οικογένεια, η γυναίκα αποτελεί αρχηγό του γένους, και δικαιώματα όπως το όνομα, η φυλετική συγγένεια, η περιουσία μεταβιβάζονται από τη μητέρα στα παιδιά ενώ το δικαίωμα κληρονομιάς μόνο στα κορίτσια. Διαφαίνεται λοιπόν πως η μητριαρχία αποτελούσε την πρώιμη, αρχική και έμφυτη μορφή κοινωνικής συμπεριφοράς και πως ο ρόλος της γυναίκας ήταν πρωταρχικής σημασίας στη διακυβέρνηση του κράτους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα μητριαρχικής οικογένειας αποτελεί η Μινωική κοινωνία (3000 – 1400 π.χ.) όπου η θρησκεία επικεντρωνόταν στη λατρεία της Μεγάλης Θεάς. Το πιο γνωστό ωστόσο παράδειγμα μητριαρχικής κοινωνίας είναι αυτό των Αμαζόνων, προσώπων της Ελληνικής μυθολογίας στις οποίες αναφέρεται ο Ηρόδοτος και οι οποίες συμμετείχαν στον πόλεμο της Τροίας ως άριστες πολεμίστριες. Στην κοινωνία τους δεν επιτρεπόταν καθόλου άνδρες, για τη διαιώνιση του είδους έσμιγαν δύο μήνες την άνοιξη με τους Γαργαρείς, γειτονικό λαό στον Καύκασο, και από τα παιδιά που γεννιούνταν κρατούσαν μόνο τα θηλυκά ενώ τα αρσενικά τα σκότωναν. Μοντέλα τέτοιων μητριαρχικών οικογενειών υπάρχουν ακόμη στις μέρες μας όπως οι ‘Ιροκουά’ στον Καναδά και στις ΗΠΑ, στη Σουμάτρα της Ινδονησίας, στο Μοσούο της Κίνας, στα νησιά Τρόμπριαντ στη Νέα Γουινέα.

Οι μητριαρχικές αυτές κοινωνίες αξίζουν ιδιαίτερη αναφορά για το γεγονός πως αποτέλεσαν τη βάση του φεμινιστικού κινήματος που εμφανίστηκε στην Ευρώπη του 18ου αιώνα. Στη Γαλλία άρχισαν να οργανώνονται γυναικείες λέσχες που πρόβαλλαν τα αστικά και πολιτικά δικαιώματα των γυναικών και σιγά - σιγά άρχισαν να επιβάλλονται σαν κίνημα. Παράλληλα στην Αγγλία ο Stewart Mil ήταν ο πρώτος Άγγλος βουλευτής το 1866 που παρουσίασε στο κοινοβούλιο ένα υπόμνημα μιας γυναικείας επιτροπής για την αναγνώριση ψήφου στις γυναίκες, δικαίωμα που παραχωρήθηκε πρώτα στην πολιτεία Ουαιόμινγκ στις ΗΠΑ το 1869.

Ορόσημο στην ιστορία του φεμινιστικού κινήματος αποτελεί η 8 Μάρτη του 1857 όταν εργάτριες ιματισμού της Νέας Υόρκης απείργησαν και διαδήλωσαν στο δρόμο για τα δικαιώματα τους, για λιγότερες ώρες εργασίας και καλύτερες συνθήκες. Μερικά χρόνια αργότερα, στις 8 Μάρτη 1910 η Γερμανίδα επαναστάτρια Κλάρα Τσέτκιν πρότεινε στο Σοσιαλιστικό Συνέδριο της Κοπεγχάγης να ανακηρυχθεί η 8 Μάρτη ως παγκόσμια ημέρα των αγώνων των γυναικών, πρόταση η οποία υλοποιήθηκε το 1977 από τον ΟΗΕ που καθιέρωσε την 8η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και τη Διεθνή Ειρήνη.

Ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη των γυναικών καθώς οι άνδρες φεύγουν για τον πόλεμο και οι γυναίκες επιφορτίζονται την ευθύνη της δουλειάς, των παιδιών αλλά και της προετοιμασίας όπλων. Φέροντας σε πέρας επάξια όλες τις υποχρεώσεις τους διεκδικούν ίσα πολιτικά δικαιώματα και αναγνώριση. Στις αρχές λοιπόν του 20ου αιώνα οι Σκανδιναβικές χώρες, η Ρωσία και η Αγγλία παραχωρούν δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, η Αμερική το 1920 και ακολουθούν άλλες χώρες.

Δεύτερος σταθμός στην εξέλιξη του φεμινιστικού κινήματος ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος που μετά την ολοσχερή καταστροφή, προτάσσει την αναγκαιότητα να ενώσουν όλα τα κράτη τις δυνάμεις τους για να επιβάλλουν από κοινού μερικές βασικές αρχές, θεμελιώδη δικαιώματα.

Έτσι λοιπόν το 1948 η παγκόσμια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που υπογράφηκε απ’όλες τις χώρες του κόσμου, επέβαλλε τον αμοιβαίο σεβασμό όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτου φύλλου, φυλής, θρησκείας, πολιτικού φρονήματος κλπ. Στη συνέχεια ο ΟΗΕ προχώρησε σε ειδικές συμβάσεις – σύμφωνα, τις οποίες κύρωσαν οι χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Το 1952 λοιπόν εκδόθηκε νόμος που καθιέρωσε την ισοπολιτεία των γυναικών ως προς το δικαίωμα του ‘Εκλέγειν και Εκλέγεσθαι’, το 1953 οι Ελληνίδες ψήφισαν πρώτη φορά, και το 1956 η Λίνα Τσαλδάρη διετέλεσε η πρώτη γυναίκα Υπουργός.

Το 1975 στην Ελλάδα κατόπιν πολλών αγώνων μπήκε στο Ελληνικό Σύνταγμα διάταξη στο άρθρο 4 που καθιερώνει ρητά την ισότητα των δύο φύλων. Ακολούθησε το Οικογενειακό Δίκαιο το 1983 που αναγνώρισε ‘ίσα δικαιώματα, ίσες υποχρεώσεις’ στον άνδρα και στη γυναίκα, αλλά και νόμοι το 1984 για την εργαζόμενη μητέρα.

Αναμφίβολα ο χρόνος λειτούργησε καταλυτικά στην καταξίωση της γυναίκας ως ίσης απέναντι στον άνδρα και έδωσε σ’ αυτή τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σε ένα πολυσύνθετο και πολύπλευρο ον. Αλήθεια ποια είναι η ταυτότητα της γυναίκας του σήμερα; Η σημερινή γυναίκα είναι βέβαια μάνα, ρόλος που την καθορίζει βιολογικά και την προσδιορίζει σημαντικά, είναι σύζυγος, νοικοκυρά, αλλά και εργαζόμενη, και επαγγελματικά καταξιωμένη. Αγωνίζεται στον επαγγελματικό στίβο όχι μόνο για να συμβάλλει οικονομικά στον προϋπολογισμό του σπιτιού και να έχει την οικονομική της αυτοτέλεια, μα και για να ικανοποιήσει την προσωπική της φιλοδοξία, να χρησιμοποιήσει την ακαδημαϊκή της κατάρτιση και τη δημιουργικότητα της.

Η σημερινή γυναίκα μορφώνεται, διαπρέπει στον τομέα της εργασίας, στον τομέα της επιστήμης, της έρευνας αλλά και στην πολιτική. Ασχολείται ενεργά με τα κοινά του τόπου, την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και το έργο φιλανθρωπικών συλλόγων όπως αυτό του Ερυθρού Σταυρού. Η ευγένεια της ψυχής που την διακρίνει, η ευαισθησία, η αυτοθυσία, η ανιδιοτέλεια, η προσφορά στον συνάνθρωπο εκφράζονται απόλυτα στο πρόσωπο των εθελοντριών του Ερυθρού Σταυρού οι οποίες επιτελούν έργο ζωής.

Η γυναίκα λοιπόν του σήμερα έχει καταφέρει να συγκεράσει πολλές ικανότητες και δεξιοτεχνίες με δεδομένο τους πολλούς ρόλους που υποστηρίζει, ξέρει να μάχεται, να διεκδικεί και πάνω από όλα να διατηρεί τις ισορροπίες, να σχοινοβατεί ανάμεσα στους πολλαπλούς ρόλους που της επιτάσσει η κοινωνία, με τα τεράστια αποθέματα επιμονής, υπομονής και ευελιξίας που διαθέτει.

Το γυναικείο κίνημα πέτυχε πολλά. Οι αγώνες των γυναικών ωστόσο συνεχίζονται. Οι σημερινές γυναίκες αξίζουν τον σεβασμό, την ευαισθησία, την κατανόηση και την αναγνώριση όλων μας για το σημαντικό ρόλο που επιτελούν στην οικογένεια και στην κοινωνία. Πέρα από την εξίσωση των δύο φύλλων που ορίζει πλέον η ελληνική νομοθεσία, οι γυναίκες επιδιώκουν και αξίζουν την αλλαγή της νοοτροπίας ώστε να γίνουν οι νόμοι πράξη, να εφαρμοστούν, να γίνουν κτήμα των συνειδήσεων όλων μας. Την ισοτιμία των δύο φίλων θα τη φέρουμε εμείς οι ίδιοι οι άνθρωποι όταν μάθουμε να λέμε ‘ευχαριστώ’ στη μητέρα μας για την προσφορά της, όταν αναλαμβάνουμε μερίδιο της ευθύνης των δουλειών του σπιτιού, όταν σεβόμαστε τη γυναίκα συνάδελφο στην εργασία, όταν εκτιμάμε και σεβόμαστε τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα πιστεύω της κόρης, της συζύγου, της αδερφής, της μάνας μας, όταν νιώσουμε πως είμαστε ίσοι μα όχι ίδιοι, πως είμαστε ίσοι αλλά και διαφορετικοί, πως είμαστε συνοδοιπόροι στη ζωή και πως συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλο.

(Το παραπάνω κείμενο αναγνώστηκε στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Περιφερειακό Τμήμα Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού Γρεβενών σε συνεργασία με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Γρεβενών στις 6 Μαρτίου 2010 στα πλαίσια εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας.)

Βαρβάρα Τζημορώτα

Πτυχιούχος Αγγλικής Γλώσσας & Φιλολογίας

Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Μεταπτυχιακό στη Διδασκαλία της Αγγλικής Γλώσσας από το Πανεπιστήμιο Πατρών