Τρία σενάρια για την αυριανή μέρα στην Αίγυπτο

Οι διαδηλώσεις και αναταραχές στην Αίγυπτο συνεχίζονται, με το ενδιαφέρον μέσων ενημέρωσης και κυβερνήσεων ανά τον κόσμο να επικεντρώνεται τόσο στην κατάσταση στις διάφορες πόλεις της χώρας και τις συμπλοκές, όσο... και στα πιθανά σενάρια που θα ισχύσουν την επόμενη μέρα, με αλλαγή ή όχι του ισχύοντος καθεστώτος.
Η Αίγυπτος, εξάλλου, ως ηγέτιδα δύναμη στην περιοχή της, είναι μια από τις χώρες στις οποίες οποιαδήποτε σημαντική αλλαγή στο εσωτερικό της θα έχει άμεσες επιπτώσεις όχι μόνο στη ζωή των πολιτών της, αλλά και στις γεωπολιτικές σταθερές και ισσορροπίες της Μέσης Ανατολής. Για τα ζητήματα αυτά, τα πιθανά σενάρια, καθώς και τις εύθραυστες εσωτερικές ισσορροπίες στο εσωτερικό της χώρας μιλα ο Σωτήρης Ρούσσος,αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και συντονιστής του Κέντρου Μεσογειακών και Μεσανατολικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων.
Ποιά βλέπετε να είναι η εξέλιξη των γεγονότων στην Αίγυπτο και πως θεωρείτε ότι οι εξελίξεις αυτές επηρεάζουν γεωπολιτικά την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και της Μεσογείου;
Υπάρχουν τρία διαφορετικά σενάρια σύμφωνα με τα οποία μπορεί να εξελιχθεί η πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της Αιγύπτου. Σε κάθε περίπτωση, θα υπάρξουν ενδιαφέρουσες γεωπολιτικές επιπτώσεις, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Το πρώτο σενάριο είναι αυτό του πλήρους χάους. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την περίπτωση που το ισχύον καθεστώς δεν καταφέρνει να επιβάλλει την εξουσία του, την ίδια στιγμλη που ο Μουμπάρακ αρνείται να αποχωρήσει. Έχουμε, συνεπώς, μια συνέχεια αυτών των κινητοποιήσεων και της βιας, η οποία μπορεί να φτάσει και μέχρι έναν εμφύλιο πόλεμο.
Ένα τέτοιο σενάριο θα ήταν καταστροφικό από κάθε άποψη, καθώς θα σημάνει κατάρρευση ενός πολύ βασικού πυρήνα της αραβικής Μέσης Ανατολής, καθώς και ενός από τους βασικούς πυλώνες της δυτικής εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή. Επιπλέον, σημειώνεται ότι πρόκειται για τη βασική χώρα στην περιοχή η οποία έχει ειρήνη με το Ισραήλ. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ότι μια τέτοια εξέλιξη θα ανοίξει τους ασκούς του αιόλου και όλα, είτε αυτό λέγεται τρομοκρατία, είτε λέγεται αστάθεια στη Γάζα και αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Το ενδεχόμενο αυτό θα έχει ενδεχομένως και επιπτώσεις και σε εμάς, με μεταναστευτικά κύματα και άλλα.
Το δεύτερο σενάριο είναι το σενάριο της επανάκαμψης, αν θέλετε, ενός καθεστώτος τύπου Μουμπάρακ. Μπορεί, ασφαλώς, να μην πρόκειται για τον ίδιο τον Μουμπάρακ, αλλά για την επάνοδο στην εξουσία του στρατού με έναν άλλο αρχηγό. Ο στρατός, συνεπώς, είτε με τη βία, είτε με την πολιτική πειθώ θα καταφέρει να σταματήσει την εξέγερση και τις διαδηλώσεις και, ως αποτέλεσμα, τα πράγματα θα συνεχίσουν λίγο πολύ όπως είναι σήμερα. Αυτό είναι, όμως, το λιγότερα πιθανό σενάριο.
Το τρίτο και τελευταίο σενάριο είναι η δημιουργία μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας, στην οποία και θα λάβουν μέρος πολλές διαφορετικές πολιτικές δυνάμεις.
Ας μην ξεχνάμε ότι το καθεστώς Μουμπάρακ έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να διαλύσει κάθε περίπτωση δυνατής μη ισλαμιστικής αντιπολίτευσης, εμποδίζοντας επί της ουσίας τα διάφορα δημοκρατικά κινήματα να κάνουν μια ισχυρή αντιπολίτευση ή να λάβουν μέρος σε εκλογές. Με τον τρόπο αυτό, συνεπώς, ο Μουμπάρακ έδωσε όλο το πεδίο στους μόνους που μπορούσαν να λειτουργήσουν ημιπαράνομα, δηλαδή στους Μουσουλμάνους Αδερφούς, οι οποίοι βρίσκονταν βέβαια υπό διωγμό αλλά είχαν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ημιπαράνομα, δηλαδή σε τζαμιά και μέσω άλλων δικτύων.
Αν ισχύσει το σενάριο αυτό, τότε θα έχουμε μια Αίγυπτο πολύ ψυχρή απέναντι στο Ισραήλ. Ακόμα, με τη συμμετοχή των Αδερφών Μουσουλμάνων είναι πολύ πιθανόν να έχουμε μια διαφοροποίηση της πολιτικής της χώρας όσον αφορά το πέρασμα στη Γάζα και την Παλαιστίνη. Στην περίπτωση αυτή, εξάλλου, θεωρείται πολύ πιθανόν τότε το μοντέλο που εμείς γνωρίζουμε ως το μοντέλο Ερντογάν να είναι ένα πάρα πολύ ελκυστικό μοντέλο για τους Μουσουλμάνους Αδερφούς, τόσο στην εσωτερική πολιτική, αλλά κυρίως στην εξωτερική πολιτική.
Η πιο, κατά τη γνώμη μου, σταθερή κατάσταση θα ήταν η επικράτηση αυτού του σεναρίου, σύμφωνα με το οποίο όλες οι πολιτικές δυνάμεις θα πάρουν μέρος σε αυτή την νέα κατάσταση, σχηματίζοντας δηλαδή μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, στην οποία και θα συμπεριληφθούν οι Αδερφοί Μουσουλμάνοι.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ένα νέο σκηνικό στην κυβέρνηση της Αιγύπτου θα είναι πολύ διαφορετικό και για τους συσχετισμούς που ξέραμε μέχρι σήμερα, δηλαδή για τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες, με πιθανό αποτέλεσμα πολλά πράγματα να ξανατεθούν στο τραπέζι.
Δηλαδή είναι πολύ πιθανή, σε κάθε περίπτωση, η διαφοροποίηση της πολιτικής της Αιγύπτου απέναντι στο Ισραήλ, κάτι το οποίο αναμφίβολα θα διαταράξει και τα σχέδια των Δυτικών δυνάμεων στην περιοχή.
Κοιτάξτε, σαφώς η Αίγυπτος, όποιο σενάριο από τα παραπάνω κι αν επικρατήσει εν τέλει δεν θα διαρρήξει τη συμφωνία ειρήνης που έχει συνάψει πολλά χρόνια τώρα με το Ισραήλ. Παρόλα αυτά, όπως η Τουρκία δεν κάνει και πόλεμο με το Ισραήλ, αλλά δεν διάκειται φιλικά απέναντι σε αυτό, μια αντίστοιχη στάση είναι πιθανό να τηρήσει και η Αίγυπτος.
Η στάση της χώρας απέναντι σε Ισραήλ και Παλαιστίνη, προφανώς, θα εξαρτηθεί από το ποιό σενάριο από τα παραπάνω θα επικρατήσει.
Σημειώνεται, όμως, ότι σε καμία περίπτωση ακόμα και αν μιλάμε για πιθανή διατάραξη των σχέσεων Αιγύπτου-Ισραήλ, αυτό δεν σημαίνει ότι η Αίγυπτος θα συμμαχήσει με το Ιράν. Εξάλλου, η Αίγυπτος είναι μια ηγέτιδα δύναμη στη Μέση Ανατολή, με δικούς της στόχους και ηγεμονικούς σκοπούς, οπότε και δεν έχει καμία διάθεση να μπει κάτω από την ομπρέλα του όποιου Ιραν, ή της όποιας Τουρκίας αν θέλετε.
Όσον αφορά τη στάση των ΗΠΑ, πιστεύω ότι έχουν ποντάρει αρκετά στην προσωπικότητα Μπαραντέι, ως μια μεταβατική αν θέλετε προσωπικότητα η οποία και θα γεφυρώσει τη σημερινή κατάσταση χάους με μια πιο σταθερή κατάσταση. Οι δυτικές δυνάμεις, δηλαδή, θα ήθελαν πάρα πολύ να έχουν τον Μπαραντέι ή κάποιον σαν τον Μπαραντέι, σε συνδυασμό με τον στρατό στην εξουσία. Θα επρόκειτο για τον ιδανικό συνδυασμό όσον αφορά την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της Δύσης, και ιδίως των Αμερικανών. Αλλά, κατά τη γνώμη μου, ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν είναι βιώσιμο.
Όσον αφορά την καθημερινότητα του αιγυπτιακού λαού, βλέπετε μια αλλαγή καθεστώτος, ενδεχομένως με τους Αδερφούς Μουσουλμάνους στην κυβέρνηση, να σημαίνει και περισσότερες ελευθερίες;
Θεωρώ ότι μια ενδεχόμενη αλλαγή στο καθεστώς δεν θα συνεπάγεται αναγκαία και περισσότερες ελευθερίες για τον αιγυπτιακό λαό. Σαφώς όμως αυτή τη στιγμή δεν μπορουν να ισχύσουν τα ίδια μέτρα που είχαμε δει υπό το καθεστώς Μουμπάρακ και τα οποία οδήγησαν το λαό στους δρόμους. Θα έχουμε, λοιπόν, ανοίγματα στην ελευθεροτυπία, στην ελεύθερη έκφραση και στα δικαιώματα του συνέρχεσθαι και της πολιτικής δράσης, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι αυτά τα δικαιώματα θα διατηρηθούν.
Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι μπορεί ένα καθεστώς να είναι αρχικά ανοικτό, δίνοντας πολλές ελευθερίες και σιγά σιγά να αρχίσει να ψαλιδίζει αυτές τις ελευθερίες, με αποτέλεσμα να επιστρέψουμε στην αστάθεια που επικρατεί και τώρα.
Μετά από την Τουρκία και, ενδεχομένως την Αίγυπτο, οι οποίες απομακρύνονται από τη σφαίρα επιρροής του Ισραήλ και διαταράσσουν έστω και σε κάποιο βαθμό τις σχέσεις μαζί του, πως κρίνετε την πρόσφατη δήλωση της Κύπρου ότι αναγνωρίζει το παλαιστινιακό κράτος; Πρόκειται για μια ακόμη χώρα που απομακρύνεται από το Ισραήλ, την ίδια στιγμή που η Ελλάδα συνάπτει σημαντικές συμφωνίες μαζί του;
Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται απλά για μια επανάληψη της αναγνώρισης του παλαιστιναικού κράτους από την Κύπρο, η οποία και το αναγνώρισε μαζί με άλλα κράτη το 1988, όταν οι Παλαιστίνιοι έκαναν λόγο για εξόριστη Παλαιστινιακή Αρχή. Τότε κράτη της Λατινικής Αμερικής, του πρώην Σοβιετικού μπλόκ, αλλά και η Κύπρος αναγνώρισαν το Παλαιστινιακό κράτος.
Η επανάληψη αυτής της αναγνώρισης τώρα δείχνει απλά ότι η Κύπρος προσπαθεί να κρατήσει κάποιες αποστάσεις από το Ισραήλ, μετά και από την πρόσφατη σύναψη συμφωνιών μαζί του. Είναι σημαντικό να καταλάβει κανείς ότι η σημαντική γεωγγραφική θέση της Κύπρου της επιβάλλει να κρατήσει ισσορροπίες και με τις αραβικές δυνάμεις. Οπότε είναι σημαντικό το ότι είναι η μόνη από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις που επαναλαμβάνει την αναγνώρισή της αυτή.
Όσον αφορά την Ελλάδα, πρέπει να τονιστεί ότι δεν είναι το θέμα να απομακρυνθούμε εμείς από το Ισραήλ, αλλά να απομακρυνθεί το ίδιο από τον κακό του εαυτό. Πρέπει επιτέλους να αντιληφθεί ότι βεβαίως και έχει το δικαίωμά να υπάρχει, αλλά πρέπει να κάνει μια συμφωνία ειρήνης δίκαιη με τους Παλαιστίνιους. Έχει χάσει ήδη δυο-τρεις ευκαιρίες πολύ σημαντικές για να το πετύχει αυτό.


TVXS