ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 40

Βασιλεὺς Γεώργιος Β' [1]

Βασιλεὺς Γεώργιος Β' [1]

Ἡ πολιτική, στρατιωτικὴ καὶ θρησκευτικὴ ἡγεσία..

Ἰωάννης Μεταξᾶς Ἀρχιστράτηγος Ἀλέξανδρος Παπάγος Ἀρχιεπίσκοπος Χρύσανθος

Ὑποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμῆτρος, Διοικητὴς VIII Μεραρχίας Ἠπείρου Ὁ Διοικητὴς τῆς VIII Μεραρχίας Ἠπείρου Ὑποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμῆτρος, μὲ τὸν Ἐπιτελάρχη Ἀντισυνταγματάρχη Χ. Δρίβα καὶ τὸν Διοικητὴ Πυροβολικοῦ Συνταγματάρχη Παναγιώτη Μαυρογιάννη. [2] Ὁ Διοικητὴς Πυροβολικοῦ τῆς VIII Μεραρχίας Ἠπείρου Συνταγματάρχης Παναγιώτης Μαυρογιάννης, πρωτεργάτης τῶν ὀχυρωματικῶν ἔργων τῆς Ἠπείρου [3] Συνταγματάρχης Κωνσταντῖνος Δαβάκης, Διοικητὴς Ἀποσπάσματος Πίνδου [4] Ὑποστράτηγος Βασίλειος Βραχνός, Διοικητὴς I Μεραρχίας. Τὴν 30ὴ Ὀκτωβρίου κατέφθασε στὸ Ἑπταχώρι καὶ ἀνέλαβε τὴν διοίκησι ὁλοκλήρου τοῦ τομέως τῆς Πίνδου. [5] Ἀντισυνταγματάρχης Μαρδοχαῖος Φριζῆς.Ἔπεσεν ἡρωικῶς, ἱππεύοντας τὸν λευκόν του ἵππον ἐνώπιον τοῦ ἐχθροῦ. Ταγματάρχης (ΠΖ) Δημήτριος Κασλᾶς, Διοικητὴς τοῦ II/5 Τάγματος κατὰ τὴν μάχη τοῦ Ὑψώματος 731 (9-10 Μαρτίου 1941) Γεώργιος Δουράτσος, Διοικητὴς τοῦ Ὀχυροῦ Ροῦπελ. «Τὰ Ὀχυρὰ καταλαμβάνονται, δὲν παραδίδονται.»

Οἱ πρῶτοι νεκροὶ τοῦ πολέμου

Στρατιώτης Βασίλειος Τσαβαλιάρης, 28-10-1940. Ὑπολοχαγὸς Ἀλέξανδρος Διάκος, 1-11-1940. Ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγὸς Ἐλευθέριος Ντάσκας, 1-11-1940. Ἀνθυποσμηναγὸς Εὐάγγελος Γιάνναρης, 30-10-1940. («Ἡ Καθημερινή», 31-10-1999, 21-11-1999, 28-10-1999.) Ἀνθυποσμηναγὸς Εὐάγγελος Γιάνναρης, ὁ πρῶτος νεκρὸς ἀξιωματικός, 30-10-1940 [8] Ὑπολοχαγὸς Ἀλέξανδρος Διάκος, ὁ πρῶτος νεκρὸς ἀξιωματικὸς τοῦ στρατοῦ ξηρᾶς, 1-11-1940 [7]

Μέχρις ἐσχάτων

Ἀλέξανδρος Κορυζής, πρωθυπουργός. Αὐτοκτόνησε στὶς 18-4-1941, ἐν ὄψει τῆς καταρρεύσεως τοῦ μετώπου καὶ τῆς καταλήψεως τῆς χώρας ἀπὸ τοὺς Γερμανούς. Ταγματάρχης (ΠΒ) Κωνσταντῖνος Βερσής. Αὐτοκτόνησε στὶς 23-4-1941, μὴ ἀνεχόμενος τὴν παράδοσι τῶν πυροβόλων τῆς Μοίρας του στοὺς Γερμανούς. [6] Πηνελόπη Δέλτα. Αὐτοκτόνησε στὶς 27-4-1941, λίγο πρὶν μποῦν στὴν Ἀθήνα οἱ Γερμανοί. Ἀντιπλοίαρχος Βασίλειος Λάσκος, κυβερνήτης τοῦ Υ/Β Κατσώνης. Ἔπεσε στὶς 14-9-1943. Ὑποσμηναγὸς Μαρίνος Μητραλέξης [8] Τὸ κατόρθωμα τοῦ Μητραλέξη (2-11-1940) [8]

Οἱ καπετάνιοι τῆς Ἐθνικῆς Ἀντιστάσεως

Κώστας Περρίκος, ἰδρυτὴς καὶ ἀρχηγὸς τῆς ΠΕΑΝ (ἡ ἡρωικὴ ὀργάνωσις ποὺἀνατίναξε τὰ γραφεῖα τῆς προδοτικῆς ΕΣΠΟ (20-9-1942)) (ἐκτελέστηκε στὶς 4-2-1943) Λέλα Καραγιάννη (ὀργάνωσις «Μπουμπουλίνα») (ἐκτελέστηκε στὶς 8-9-1944) Ἄρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας), καπετάνιος τοῦ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης, στρατιωτικὸς ἀρχηγὸς τοῦ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ Ναπολέων Ζέρβας, ἰδρυτὴς καὶ ἀρχηγός τοῦ ΕΔΕΣ - ΕΟΕΑ Δημήτριος Ψαρρός, ἰδρυτὴς καὶ ἀρχηγὸς τῆς ΕΚΚΑ - 5/42 Σύνταγμα Εὐζώνων Ἀντώνιος Φωστερίδης («Ἀντὼν Τσαούς»), ἰδρυτὴς καὶ ἀρχηγὸς τῆς ΕΑΟ - ΕΣΕΑ (ἀντιστασιακὴ δράσις στὴν Ἀν. Μακεδονία καὶ Θράκη)

Οἱ πρωταγωνιστὲς σὲ ἄλλες στιγμές

Ἰωάννης Μεταξᾶς, Βασιλεὺς Γεώργιος Β', Ἀλέξανδρος Παπάγος [9α] Ἰωάννης Μεταξᾶς καὶ Ἄρης Βελουχιώτης. (Δὲν γνωρίζω τὴν προέλευσι αὐτῆς τῆς εἰκόνας. Ἀλλὰ τὸ μήνυμα εἶναι σαφές: Ὑπεράνω ὅλων ἡ Ἑλλάς! Ἑνωθεῖτε Ἕλληνες!) Ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς μὲ τὸν βασιλέα Γεώργιο. Ὁ ἁπλὸς καὶ συμπαθὴς στὴν ἐμφάνισι αὐτὸς πρεσβύτης, ὁ «μπαρμπα Γιάννης» τοῦ λαοῦ, ἐνέπνευσε, προετοίμασε καὶ ὁδήγησε τὴν Ἑλλάδα στὴν δόξα. Ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς στὸ γραφεῖο του [9α] Ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς ἐπευφημεῖται ἀπὸ τὸν λαὸ τῶν Ἀθηνῶν, τὸ πρωὶ τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940. Νῦν ὑπέρ πάντων ἀγών! [7] Ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς στὴν εἴσοδο τοῦ Στρατηγείου (ξενοδοχεῖον «Μεγάλη Βρεταννία»). Ὁ λαὸς ἐπευφημεῖ. Λάμπει ἀπὸ ἀγαλλίασι καὶ ὑπερηφάνεια τὸ πρόσωπον τοῦ κυβερνήτου. Ὁ Βασιλεὺς Γεώργιος, κοντὰ στοὺς στρατιῶτες του, γευματίζει λιτὰ σὲ ἕναν βράχο στὴν περιοχὴ τῆς Κλεισούρας. [5] Πολεμικὸν συμβούλιον ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ βασιλέως. Ἐξ ἀριστερῶν: Βρετανὸς στρατηγὸς Πάρρυ, Ἰωάννης Μεταξᾶς, Βασιλεὺς Γεώργιος Β', Βρετανὸς πτέραρχος Ντ᾿ Ἀλμπιάκ, Ἀρχιστράτηγος Ἀλέξανδρος Παπάγος. [9β] Ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς μὲ τὸν Ἀλέξανδρο Παπάγο, στὸ Στρατηγεῖον (ξενοδοχεῖον «Μεγάλη Βρεταννία»). [9β] Ὁ Ἀρχιστράτηγος Παπάγος εἰς τὸ Ἀργυρόκαστρον. [2] Ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς καὶ οἱ νέοι τῆς Ἑλλάδος. [7] Ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς μὲ νέες κοπέλες. Ἡ κηδεία τοῦ Ἰωάννου Μεταξᾶ. Συντετριμμένη ἀλλὰ ὑπερήφανη καὶ ἀλύγιστη ἡ Ἑλλὰς ἀποχαιρετᾷ τὸν κυβερνήτη τοῦ ΟΧΙ.

---

Ἐπιστράτευσις

Ἡ Παναγιὰ μαζί μας! [2] Ἀποχαιρετισμός Ἕλληνες στρατιῶτες. Στὸν πόλεμο, σὰν σὲ γιορτή. [2] Ἀναχώρησις διὰ τὸ μέτωπον. [10] Ἀναχώρησις διὰ τὸ μέτωπον. [10] Ἀναχώρησις διὰ τὸ μέτωπον, μὲ πίστι καὶ καρδιά. [2] Ἐμπρός παιδιά! [11] Πορεία πρὸς τὸ μέτωπον. [11]

Ἕλληνες στρατιῶτες

Ἕλλην στρατιώτης [13] Ἕλλην στρατιώτης [14] Ἕλλην στρατιώτης [14] Ἕλλην στρατιώτης [2]

Στὸ μέτωπον

Ὁ ὀρειχάλκινος ἀνδριάντας τοῦ ἥρωα στρατιώτη, ἢ τοῦ ἀγνώστου στρατιώτη, ἔργο τοῦ γλύπτου Λαζάρου Λαμέρα, ἔχει ὕψος 5,5 μ. καὶ τοποθετήθηκε τὸ 1966 στὴν θέσι ὅπου βρίσκεται καὶ σήμερα. Ἀπὸ τότε δεσπόζει στὸ πεδίον τῆς μάχης τοῦ Καλπακίου. [15] Σαλπιγκτής [11] ΑΕΡΑ! Ἡ θρυλικὴ πολεμικὴ κραυγή, ἀπὸ τὰ βάθη τῆς Ἱστορίας τῶν Ἑλλήνων, ἀντιλαλοῦσε στὰ βουνά τῆς Ἠπείρου. (φωτ. Λάζαρος Ἀκκερμανίδης) 19 φωτογραφίες τοῦ Λαζάρου Ἀκκερμανίδη ἀπὸ τὸ μέτωπο. («Ἡ Καθημερινή», 28-10-1999) Ἀέρα! [11] Ἀέρα! [11] Ἕλλην στρατιώτης ἐπάνω σὲ ἕνα ἰταλικὸ ἐγκαταλελειμμένο ἅρμα μάχης CV-33. Στὶς 3-11-1940 οἱ ἑλληνικὲς δυνάμεις στο Καλπάκι ἀντιμετώπισαν μὲ ἐπιτυχία μιὰ ἔφοδο 50-60 τέτοιων ἁρμάτων καὶ κατέστρεψαν ἐννέα ἀπὸ αὐτά. Ἡ ἐπιτυχία αὐτὴ διαδόθηκε σὲ ὅλο τὸ μέτωπο καὶ ἐξύψωσε τὸ ἠθικὸ τῶν μαχητῶν. [5] Τὸ σάλπισμα ἐξορμήσεως πρὸ τῆς Κλεισούρας [2] Τμήματα Πεζικοῦ ἐν δράσει. Ἐλβασάν. [2] Ἡ III Μοίρα Πυροβολικοῦ βάλλει ἀπὸ Μοράβαν εἰς Ἰβὰν τὴν 18-3-1940. [2] Πόγραδετς [2] Βαρὺ πυροβόλο κατὰ ἰταλικῶν θέσεων εἰς περιοχὴν Πόγραδετς [2] Βολὴ ὄλμου [11] Ὁμὰς πυροβολητῶν [2] Ὁπλίτης εἰς θέσιν μάχης ἐντὸς χαρακώματος [11] Ἕλλην φρουρὸς στὸ ὕψωμα 1878 τῆς Μόροβας [2] Πῦρ καὶ κίνησις στὸ χιόνι [12] Φόρτωσις πυροβόλου [2] Ἀσυρματιστὲς ἐν ὥρα ἐργασίας [12] Μεταφορὰ ἐφοδίων [2] Μεταφορὰ πυρομαχικῶν [2] Μεταφορὰ πυρομαχικῶν ἐν μέσῳ χιονοθυέλλης καὶ δύσβατων ὀρεινῶν ὁδῶν [2] Πρὸς Στενωπὸν Κλεισούρας [2] Κλεισούρα. Ἰταλικὸν ἅρμα. Στὸ βάθος Τρεμπεσίνα. [2] Πρὸς Ἐλβασάν [2] Εἴσοδος τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ στὴν Ἑλληνικὴ Κορυτσά (23-11-1940) [2] Ἐμπρός, πάντα ἐμπρός! [2] Τεπελένι, ὑψώματα Τρεμπεσίνας [2] Μόνον 177 χλμ ἀπὸ τὰ Τίρανα! [2] Καὶ στὴν Ρώμη! [2] Μεταφορὰ τραυματιῶν [2] Διανομὴ ταχυδρομείου [2] Ἀλληλογραφία [2] Παρασκευὴ ροφήματος [2] Διανομὴ συσσιτίου σὲ Ἰταλοὺς αἰχμαλώτους [2] Νερὸ ἀπὸ μιὰ ἠπειρώτικη βρύση [12]

Γυναῖκες τῆς Πίνδου

Γυναῖκες τῆς Πίνδου [11] Γυναῖκες τῆς Βορείου Ἠπείρου [2] Γυναῖκες τῆς Πίνδου [11]

Στὰ μετόπισθεν

Ἡ Μάνα τοῦ Στρατοῦ εἰς τὸ Ἀργυρόκαστρον [2] Διανομὴ ἰματισμοῦ σὲ ἀδελφὲς νοσοκόμες [11] Παρατεταγμένη ὁμάδα νοσηλευτριῶν [11] Ἀναμνηστικὴ φωτογραφία ἀπὸ στρατιωτικὸν νοσοκομεῖον [11] Ἀναμνηστικὴ φωτογραφία ἀπὸ στρατιωτικὸν νοσοκομεῖον [11] Πλεκτὰ διὰ τὸν Στρατόν [2] Ἡ τραγουδίστρια τῆς νίκης, Σοφία Βέμπο Τὸ πανηγύρι τῆς νίκης

Οἱ κοπέλες τῆς Ε.Ο.Ν. παρελαύνουν στὴν Ἀθήνα. Ἡ III Ὀρεινὴ Ταξιαρχία παρελαύνει στὴν ἐλεύθερη Ἀθήνα (9-11-1944). Ὁ ΕΛΑΣ παρελαύνει στὸν ἐλεύθερο Βόλο. Τὰ παιδιά μας, τὸ μέλλον τῆς Ἑλλάδος, παρελαύνουν. Περήφανα. Μὲ τὸ κεφάλι ψηλά. ΕΛΛΗΝΕΣ.

Κατοχή - Ἀντίστασις - Ἀπελευθέρωσις

Οἱ Γερμανοὶ στὴν Ἀκρόπολι 28 Ὀκτωβρίου 1941: Οἱ Ἀθηναῖοι ἑορτάζουν τὸ ΟΧΙ ἀψηφώντας τοὺς κατακτητές. Ἡ ἀνατίναξις τῆς γέφυρας τοῦ Γοργοπόταμου (25-11-1942) Ἡ λιμοκτονία τοῦ χειμώνα 1941-42 Γερμανικὴ βαρβαρότης: Ὁλοκαύτωμα Ἐκτελέσεις Ἐκτελέσεις ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ! Ὁ πρωθυπουργὸς Γ. Παπανδρέου ὑψώνει τὴν Γαλανόλευκη στὴν Ἀκρόπολι (18-10-1944).

---

Στρατιωτικὰ ἔγγραφα

9-4-1939: Διαταγὴ τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπάγου πρὸς τὸν Διοικητὴν τῆς VIII Μεραρχίας Ὑποστράτηγον Χαράλαμπον Κατσιμῆτρον: «Κατηγορηματικὴ ἐντολή σας εἶναι ἡ μέχρις ἐσχάτων μετὰ πείσματος διεκδίκησις τοῦ ἐθνικοῦ ὑμῶν ἐδάφους.» 22-10-1940: Ὁ ὑπουργὸς ἐξωτερικῶν τῆς Ἰταλίας Τσιάνο πρὸς τὸν γενικὸν διοικητὴν Ἀλβανίας Τζιακομόνι: «Προκαθορισμένη ἡμερομηνία εἶναι ἡ 28η Ὀκτωβρίου.» 28-10-1940: Διαταγὴ Ἀρχιστρατήγου Ἀλεξάνδρου Παπάγου πρὸς τοὺς διοικητὰς τῶν Μεγάλων Μονάδων: «Ἀπὸ ἕκτης πρωϊνῆς ὥρας σήμερον περιερχόμεθα ἐμπόλεμον κατάστασιν πρὸς Ἰταλίαν. Ἄμυνα ἐθνικοῦ ἐδάφους διεξαχθῇ βάσει διαταγῶν ἃς ἔχετε. Ἐφαρμόσατε σχέδιον Ἐπιστρατεύσεως.» «Ἡ λακωνικὴ συντομία τῆς πρώτης αὐτῆς διαταγῆς ἀπὸ εἴκοσι μία λέξεις μαρτυρεῖ τὴν ἄριστη, ἐπιτελικὴ προπαρασκευὴ τῶν πολεμικῶν σχεδίων τῶς χώρας.» (ΓΕΣ/ Διεύθυνση Ἱστορίας Στρατοῦ, «Ἐπίτομη Ἱστορία Πολέμου 1940-41», σελ. 42.) 28-10-1940: Ἡμερησία διαταγὴ τοῦ Διοικητοῦ τῆς VIII Μεραρχίας Ὑποστρατήγου Χαραλάμπου Κατσιμήτρου:«Ἀντίστασις μέχρις ἐσχάτων. Πολεμήσατε μετὰ λύσσης κατὰ τοῦ ἀνάνδρου ἐχθροῦ. Ζήτω τὸ Ἔθνος! Ζήτω ἡ Πατρίς! Ζήτω ὁ Στρατός!» 28-10-1940: Ἡμερολόγιον ἐπιχειρήσεων VIII Μεραρχίας. 17 Μαρτίου 1941: Ἡμερησία διαταγὴ τοῦ Βασιλέως Γεωργίου Β' πρὸς τοὺς Ἀξιωματικούς, Ὑπαξιωματικοὺς καὶ Στρατιῶτες. Ἐφημερίδες καὶ περιοδικά Ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἑστιῶν. Αἱ ἑλληνικαὶ δυνάμεις ἀμύνονται τοῦ πατρίου ἐδάφους. («Ἔθνος», 28-10-1940) [10] Ἕλληνες, εἰς τὰ ὅπλα! («Ἀσύρματος», 28-10-1940) Ἡ Ἑλλὰς εὑρίσκεται ἀπὸ χθὲς εἰς πόλεμον μὲ τὴν Ἰταλίαν. Τὸ Ἔθνος σύσσωμον, μνῆμον τῶν παραδόσεών του, εἰς τὰς ἐπάλξεις! («Ἡ Καθημερινή», 29-10-1940) Κορυτσά, Πρεμετή, Ἅγιοι Σαράντα, Ἀργυρόκαστρον! Ἡ Νίκη στεφανώνει τὴν Ἑλλάδα. Τὸ ἀμερικανικὸ «Life», 16-12-1940: «Greek soldier» Ἀφίσες, λαϊκὲς εἰκόνες κ.ἄ. Ἡ Παναγιὰ μαζί του (Γεώργιος Γουναρόπουλος) [16] Ἐμπρός, τῆς Ἑλλάδος παιδιά (Κώστας Γραμματόπουλος) [16] Ἕλα νὰ τὰ πάρης (Κώστας Γραμματόπουλος) [16] Οἱ ἡρωίδες τοῦ 1940 (Κώστας Γραμματόπουλος) [16] Γιὰ τοὺς στρατιῶτες (Βάσω Κατράκη) [16] Ἔδωσες ἐσύ; (Τάσσος) [16] Ἑλληνίδες, πλέκετε! [7] Ἀπελευθέρωσις τῆς Κορυτσᾶς (22-11-1940) Λαϊκὴ εἰκόνα Ὁ Καραγκιόζης στὸ μέτωπο Ο Γλέζος και ο Σάντας κατεβάζουν την σβάστικα από την Ακρόπολι. Πηγὲς ἀπὸ ὅπου ἐλήφθησαν οἱ φωτογραφίες: [1] USA Library of Congress Prints and Photographs Division, digital ID fsa.8e00859. [2] Γενικὸν Ἐπιτελεῖον Ἐθνικῆς Ἀμύνης, Φωτογραφικὸν ὑλικὸν Διευθύνσεως Ἱστορίας Στρατοῦ. [3] Ἀλέξανδρος Ζαούσης, «Οἱ δύο ὄχθες: 1939-1945», Παπαζήσης, 1987. [4] Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν. [5] «Ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς καὶ τὸ Ἔπος τῆς Β. Ἠπείρου (1940-41)», ἐκδ. περιοδικοῦ «Στρατιωτικὴ Ἱστορία», σειρὰ «Μεγάλες Μάχες», τ. 3, Ὀκτ. 2001, ISBN 960-86822-5-8. [6] «Στῖχοι Ἡρωικοὶ - Ἀθάνατοι», ἔκδ. Δ' Σώματος Στρατοῦ. [7] Περιοδικὸν «Ελληνικὴ Ἱστορία», τ. 11, Σεπτ.-Ὀκτ. 2004 (ἐκδ. Δ. Τασσόπουλος). [8] Γενικὸν Ἐπιτελεῖον Ἐθνικῆς Ἀμύνης, Φωτογραφικὸν ὑλικὸν Μουσείου Πολεμικῆς Ἀεροπορίας. [9α] Περιοδικὸν «Τότε...», τ. 69, Νοέμ.-Δεκ. 1997. [9β] Περιοδικὸν «Τότε...», τ. 71, Μάρτ.-Ἀπρ. 1998. [10] «Ἰωάννης Μεταξᾶς», τῆς Ἰωάννας Φωκᾶ. [11] Γενικὸν Ἐπιτελεῖον Στρατοῦ, Τὸ ἔπος τοῦ 1940. [12] Γενικὸν Ἐπιτελεῖον Ἐθνικῆς Ἀμύνης, Φωτογραφικὸν ἀρχεῖον 7ου ΕΓ τοῦ ΓΕΣ. [13] «Greek Military Photos», greekmilitary.net . [14] Περιοδικὸν «Ἱστορικὰ Ἀρχεῖα», τ. 1, 2009, ἐκδ. Ἰωλκός, ISSN 1791-7638. [15] National Geographic, «1940-41: Ελλάδα - Η πρώτη νίκη», Ἀθῆναι, 2008, ISBN 978-960-469-244-6. [16] «Τὸ Ἔπος τοῦ ᾿40 στὴ λαϊκὴ εἰκονογραφία», Εἰκαστικόν. [17] «6 Ἀπριλίου 1941: Ἡ γερμανικὴ ἐπίθεση», ἐκδ. «Καθημερινή - 7 ἡμέρες», 7 Ἀπρ. 2002.