έχει ως κύριο εκφραστή της την αυτοκτονία .
Το έργο της αξιόπιστης καταγραφής των αυτοκτονιών είναι δύσκολο . Συχνά ο όρος " αυτοκτονία " υποκαθίσταται στα πιστοποιητικά θανάτου από άλλες καταστάσεις και γεγονότα τα οποία παραπέμπουν σε ατυχήματα . Χαρακτηριστικό είναι πως στην χώρα μας όπου στο παρελθόν είχαμε τον πιο χαμηλό δείκτη θνησιμότητας παγκοσμίως , τα τελευταία δύο και πλέον χρόνια από την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης τα επεισόδια αυτοκτονιών έχουν αυξηθεί σημαντικά.
Αναμφισβήτητα , η σοβαρή ψυχοπαθολογία σχετίζεται άμεσα με αυτοκτονίες καθώς και ιστορικό με αυτοκτονία ή απόπειρες αυτοκτονίας στο συγγενικό περιβάλλον του αυτόχειρα. Η κατάθλιψη αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία αυτοκτονίας .Το 15% των ανθρώπων με συναισθηματικές διαταραχές εκδήλωσαν αυτοκαταστροφικού τύπου συμπεριφορά . Σχιζοφρενικού τύπου διαταραχές ευθύνονται για το 20% . Διαταραχές προσωπικότητας , αλκοολισμός καθώς και τα χρόνια οργανικά προβλήματα , αυξάνουν τον κίνδυνο απόπειρας .
Άραγε η αύξηση των αυτοκτονιών σε περίοδο βαθιάς οικονομικής κρίσης , μπορεί και πρέπει να αποδοθεί μόνο σε ιστορικό ψυχικής νόσου; Μήπως θα πρέπει να αναζητηθούν και οι κοινωνικές επιδράσεις που διαμορφώνονται από την λιτότητα και την ύφεση στην αυτοκτονία ;
Κλασσική θεωρείται η μελέτη του Γάλλου κοινωνιολόγου Emile Durkheim (1987) , ο οποίος αντιμετώπισε την αυτοκτονία ως διαταραχή της σχέσης του ατόμου με την κοινωνία . Όσο πιο συγκροτημένη και ασφαλής είναι αυτή η σχέση τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα να αποπειραθεί να αυτοκτονήσει. Ο Durkheim διέκρινε τρία είδη αυτοκτονίας: την «αλτρουιστική», στην οποία το άτομο τελεί σε μια σχέση συγχώνευσης και ταύτισης με την κοινωνία και νιώθει «υποχρεωμένο» να υπακούει στις επιβολές της, ακόμη και να θυσιαστεί γι’ αυτή. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο νιώθει ότι δεν έχει δική του άποψη και ακολουθεί τυφλά τους κανόνες του συνόλου. To ιαπωνικό τελετουργικό του χαρακίρι αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αλτρουιστικής αυτοκτονίας.
Στη συνέχεια, αναφέρεται η «εγωιστική αυτοκτονία», που είναι και η πιο χαρακτηριστική της σύγχρονης εποχής. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο νιώθει αποκομμένο από την κοινωνία και βιώνει σημαντική απουσία κοινωνικών δεσμών. Η ανάγκη τού να ζήσει και να αντεπεξέλθει απλά δεν το αφορούν. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο όλο και περισσότεροι άνθρωποι σήμερα, που νιώθουν μόνοι και απομονωμένοι, αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν, μην έχοντας άλλους τρόπους να αντεπεξέλθουν στην απόσταση που τους διαχωρίζει από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας.
Τέλος, ο Durkheim ανέφερε την «ανομική αυτοκτονία» σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το άτομο βρίσκεται απρόσμενα σε μια κατάσταση όπου η καθιερωμένη σχέση του με την κοινωνία και τους θεσμούς της «καταρρέει». Η ανεργία, η πτώχευση, η μετανάστευση κ.ά. αποτελούν καταστάσεις που θέτουν εξαιρετικά απότομες αλλαγές στη σχέση του ατόμου με τις κοινωνικές δομές, δημιουργώντας αποδιοργάνωση, έντονο στρες και πιθανή απώλεια ελέγχου.
Υπό αυτές τις συνθήκες μπορεί να προκύψει η ανομική αυτοκτονία . Ο κλασικός κοινωνιολόγος στη µελέτη του µε θέµα την αυτοκτονία το1897 ερµήνευσε την αύξηση των αυτοκτονιών όχι απλά µε τη φτώχεια, αλλά µε τις διαταραχές της κοινωνικής τάξης και της κοινωνικής ισορροπίας. ∆ιαπίστωσε ότι, κατά τη διάρκεια της οικονοµικής κρίσης, συγκεκριμένα άτοµα διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για αυτοκτονία, λόγω της αιφνίδιας επιδείνωσης της κοινωνικής θέσης και των δυσχερειών στο να γεφυρωθεί το χάσµα µεταξύ των προσδοκιών/απαιτήσεων και της ικανότητας να τις πραγµατοποιήσουν, ειδικά όταν η κοινωνία αποτυγχάνει να βοηθήσει αυτά τα άτοµα να προσαρµοστούν...
Κάθε προσπάθεια επομένως να αποδοθεί η αύξηση των αυτοκτονιών από το 2009 μέχρι και σήμερα σε μείζων ψυχοπαθολογία , κινδυνεύει να δώσει άλλοθι σ αυτούς που ορίζουν το παρόν και το μέλλον αυτού του τόπου και να αποπροσανατολίσει από τις πραγματικές αιτίες του προβλήματος.
*Αντώνης Βλαβογελάκης
Ειδ/νος Ψυχίατρος Ά Τμήματος Βραχείας Νοσηλείας
Ψυχιατρικού Νοσ. Θεσσαλονίκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου