Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών
Το χορευτικό τμήμα του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “ Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”, συνεχίζοντας τις πολιτιστικές δραστηριότητες συμμετείχε στις εκδηλώσεις μνήμης και πολιτισμού,
ΠΡΩΤΟΧΩΡΙ 2015, που διοργανώνει ο πολιτιστικός λαογραφικός σύλλογος Πρωτοχωρίου από τις 27 06 2015 έως 04 07 2015, την Πέμπτη 02 07 2015 μαζί με τα χορευτικά, του πολιτιστικού συλλόγου Κρόκου Ιωακείμ Λούλιας, του μορφωτικού πολιτιστικού συλλόγου Άνω Κώμης, του μορφωτικού πολιτιστικού συλλόγου Καισαρείας, του Λαογραφικού ομίλου φίλοι της παράδοσης και του Εμάς Μέγας Αλέξανδρος Λευκοπηγής.
Την εκδήλωση παρακολούθησε πλήθος κόσμου και χειροκρότησε θερμά τους χορευτές που έλαβαν μέρος στην εκδήλωση.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα για την πρόσκληση και φιλοξενία τον πρόεδρο τα μέλη του Διοικητικού συμβουλίου και τους εθελοντές του πολιτιστικού λαογραφικού συλλόγου Πρωτοχωρίου.
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟΧΩΡΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών
Η εκδήλωση: Την Πέμπτη 2 Ιουλίου 2015 πραγματοποιήθηκε στο Πρωτοχώρι Κοζάνης με οργανωτή τον τοπικό Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο με την ορχήστρα του Νίκου Τζουκόπουλου. Η εκδήλωση άρχισε με χορούς από τους πολιτιστικούς συλλόγους Καισαρειάς, του Λαογραφικού Ομίλου “Φίλοι της Παραδοσης” του ΕΜΑΣ “Μέγας Αλέξανδρος” Λευκοπηγής, του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρόκου “Ιωακείμ Λιούλιας” και του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”.
Χαρακτηριστικά της εκδήλωσης η παρουσία πολύ κόσμου, η συμμετοχή της νεολαίας, η άριστη οργάνωση εκ μέρους των οργανωτών, το πολύ κέφι, ο χορός που ακολούθησε μέχρι τις πρωινές ώρες. Ελπιδοφόρο μήνυμα οι πολλοί πολιτιστικοί που με τα χορευτικά τμήματα συνεχίζουν και μεταλαμπαδεύουν στη νέα γενιά την πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση. Εδώ θέλουμε να δώσουμε δημόσια τα θερμά συγχαρητήρια στον πολιτιστικό σύλλογο του οικισμού που οργάνωσε τούτη την όμορφη παραδοσιακή γιορτή καλώντας πέντε πολιτιστικούς συλλόγους με τα αντίστοιχα χορευτικά τμήματα. Συμμετείχα ως χορευτής του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης, χορέψαμε γρεβενιώτικα τραγούδια, δώσαμε χαρά στους παραβρεθέντες και ιδιαίτερα στους Γρεβενιώτες που εγκαταστάθηκαν στο Πρωτοχώρι, σε μια πολυπληθή οικιστική γειτονιά “Τα Γρεβενιώτικα”.
Δείτε:
Λίγα λόγια για την ιστορία του χωριού
Γενικά: Το Πρωτοχώριον, παλιά ονομασία Πορτοράζ, χτισμένο σε υψόμετρο 670 μέτρων, είναι ένας ημιορεινός προσφυγικός οικισμός, με ανθρώπους δραστήριους, εργατικούς. Είναι ένα πανέμορφο χωριό με μια όμορφη πλατεία που διαρρέεται από νεραύλακα με διαυγή νερά. Οι πρόσφυγες κάτοικοι άρχισαν να εγκαθίστανται από το 1922 κι αποτελούνταν σύμφωνα με τον Προϊστάμενο Εποικισμού Κοζάνης στις 2 Οκτωβρίου 1928 (ΓΑΚ Κοζάνης) ΔΑΠ ΑΒΕ 22, ΣΑΕ 58 από τέσσερις οικογένειες Θρακών, 33 οικογένειες Μικρασιατών και 86 οικογένειες ποντίων. Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 9-1-28 αναφέρει στο Νομάρχη ότι η πλειονότης των κατοίκων κατάγεται εκ της κοινότητος «Εντίμων» της Τραπεζούντος ελληνικοτάτης κοινότητας. Στον εκλογικό κατάλογο της υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι εκατόν δεκαοκτώ (άρ. 118) άρρενες Τούρκοι μουσουλμάνοι. Στις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915 οι άρρενες κάτοικοι ψήφισαν στο δέκατο εκλογικό τμήμα με έδρα το χωρίον Άνω Βάνιτσα (Άνω Κώμη), μαζί με τους ψηφοφόρους των οικισμών Κάτω Βανίτσης, Αγίας Παρασκευής, Σπούρτας (Καρυδίτσας), Πύργου, Σαρτακλή (Σπάρτον), Χασλάρ (Σταυρωτή) και Γκοβλίτσης (Κρόκος) με τόπο ψηφοφορίας το ναό.
Ιερά: Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος. Εξωκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου είναι χτισμένο σε παρακείμενο λόφο, ακόμη τα εξωκλήσια του Αγίου Αθαασίου, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Πνεύματος, της Αγίας Βαρβάρας υπό ανέγερση. Το πλήθος των εκκλησιών δηλώνει το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, την οικονομική ευρωστία των κατοίκων που μέσα σε λίγα χρόνια οι κάτοικοι ανήγειραν και συντηρούν τόσες πολλές εκκλησίες μιας ο οικισμός είναι προσφυγικός με έναρξη εγκατάστασης των κατοίκων το 1922. Αφιερωτές της μονής Ζάβορδας αναφέρονται στην πρώτη γραφή 1534 -1692 δεκαεννέα (αρ.19) ονόματα και στην δεύτερη γραφή μετά το 1692 εννιά (αρ.9). Τούτο φανερώνει ότι οι χριστιανοί κάτοικοι αναγκάσθηκαν να αποχωρήσουν πολύ αργότερα μετά την εγκατάσταση των Τούρκων. Λείψανα της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου σώζονται στο χωριό αριστερά της δημοσίας οδού, στη θέση όπου υπάρχει το αλσύλλιο εκ κυπαρίσσων. Στην ίδια θέση ανηγέρθη το 1980 ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Μνημείο πεσόντων: Απέναντι από το νεόδμητο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με δαπάνη του προέδρου Γεώργιου Τσομπάνογλου το έτος 1986 στήθηκε μνημείο “εις ανάμνησιν του Μπλόκου της Κοινότητος υπό των Γερμανών την 22αν Ιουλίου 1943 Ημέραν Πέμπτην της Συγκεντρώσεως όλων των κατοίκων εις τον χώρον αυτόν και της δολοφονίας του 28 ετών Διδασκάλου και εφέδρου ανθυπολοχαγού Νικολάου Κ.Χατζημηχαϊλίδη”. Στην κεντρική πλατεία στήθηκε το μνημείο πεσόντων το έτος 1980. Ανηγέρθη επί προεδρίας Γεωργίου Εμμ. Τσομπάνογλου “Η Κοινότης Πρωτοχωρίου των υπέρ της Πατρίδος πεσόντων τέκνων της ευγνωμονούσα έστησεν”. Τα δύο αυτά μνημεία αποτελούν ζωντανές σελίδες τοπικής ιστορίας.
Νικόλαος Παραχαρίδης: Με αίτηση προς το Νομάρχη στις 17-2-1927 αναφέρει “ότι ότι αφιχθείς εκ Κωνσταντινουπόλεως κατά Μάιον μήνα του 1926 εις τον συνοικισμόν Πορτοράζ ένθα και διαμένω δεν ενεγράφην εις το δημοτολόγιον της κοινότητος αυτής ούτε σε άλλον δήμον ή κοινότητα είμαι εγγεγραμμένος και παρακαλώ όπως ευαρεστούμενος διατάξητε την εγγραφήν μου εις το δημοτολόγιον της κοινότητος Πορτοράζ”. Με ίδια ημερομηνία ο πρόεδρος της κοινότητας Πορτοράζ εν γνώσει των συνεπειών του Νόμου περί ψευδούς πιστοποιήσεως πιστοποιώ ότι ο εκ Τραπεζούντος του Πόντου πρόσφυξ Νικόλαος Παρχαρίδης του Κωνσταντίνου ετών 17 αφιχθείς εις τον συνοικισμόν ημών κατά μήνα Μάιον του 1926 ένθα και διαμένει έκτοτε δεν είναι εγγεγραμμένος εις το Δημοτολόγιον της υπ’ εμέ κοινότητος ούτε εις άλλον δήμον ή κοινότητα ενεγράφη. Σχετικό το διαβατήριο του Ν.Παρχαρίδη.
Οικονομία: Στις 8-4-1938 οι πρόεδροι των κοινοτήτων Πρωτοχωρίου, Αργίλου και Λευκόβρυσης αναφέρουν ότι από το έτος 1926 υπό του Τοπογραφικού Συνεργείου διανομής γαιών, εχορηγήθη στους κατοίκους των κοινοτήτων χερσότοπος έκτασις 2000 στρεμμάτων, η οποία ανήκε στους ανταλλαγέντες Μουσουλμάνους τέως κατοίκους των κοινοτήτων των. Την έκταση ταύτη αν κατά το χρόνο της διανομής διεκδικούσαν και οι κοινότητες Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσας, εν τούτοις δεν ηδυνήθησαν να αποδείξουν την κυριότητα. Μέχρι σήμερα δεν μπόρεσαν να προβούν στη βενζινοκαλλιέργεια της εκτάσεως. Τούτο οφειλόταν στην επέμβαση διαφόρων πολιτευτών με αποτέλεσμα η Αγροτική Τράπεζα δεν ενέκρινε χορήγηση δανείου δια την αποπληρωμή εξόδων της βενζινοκαλλιέργειας. Συνεχίζοντας αναφέρουν « Επειδή όμως παρά τας διαταγάς της Γεωργικής Υπηρεσίας ένιοι των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης καλλιέργησαν αυθαιρέτως τεμάχια τινά επί της ως άνω εκτάσεως». Ζητούν από το Νομάρχη να διατάξει διοικητική αποβολή, προκειμένου να σταλούν βενζινάροτρα της Υπηρεσίας Μηχανικής Καλλιεργείας δια καλλιέργειά των. Αναφέρουν ακόμη ότι ο γεωργικός κλήρος των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης δεν είναι μικρότερος των 80 στρεμμάτων ενώ ο δικός τους είναι 26-27,5 στρέμματα εκ των οποίων μόνο τα 15-20 καλλιεργούνται.
Σχολείο: Το κ.σ στις 8-1-33 με πρόεδρο το Γεώργιο Χατζημιχαηλίδη ενέκρινε έρανο εκ 500 δραχμών για κάθε οικογένεια προκειμένου να ανεγερθεί δημοτικό σχολείο και εκτέλεση άλλων κοινοτικών έργων.
Κοινωνική αλληλεγγύη: Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με την εγκύκλιο 2 της 20-1-51 ζητά να του γνωστοποιηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών και των δασκάλων των σχολείων από το 1940 ως το 1950. Η διεύθυνση του σχολείου δίδει την παρακάτω απάντηση:
Ποιος κατά την παρελθούσα δεκαετηρίδα έμεινε ασυγκίνητος και αδάκρυτος προ των γεγονότων τα οποία συνέβησαν εις την πεφιλημένη μας πατρίδα; Ποτέ άλλοτε ο στρατός μας δεν είχε ανάγκη της υλικής και ηθικής ενισχύσεως. Σαν Έλληνες που είμεθα εμπνευσμένοι με τα ανώτερα ιδανικά της φυλής μας και συναισθανόμενοι το ύψος της θέσεώς προπάντων ημείς οι διδάσκαλοι συντελέσαμε, άλλοτε δι’ ομιλιών προς τους μαθητές και τους χωρικούς και άλλοτε γράφοντες προς τους αλυγίστους φρουρούς της Ελλάδος, τα μέγιστα εις την εξασφάλιση της ελευθερίας και την ακεραιότητα της χώρας. Εις την μοίραν αυτοκινήτων την διαμένουσαν εις το χωρίον μας κατά τα έτη 1940-41 οι μικροί μαθηταί παρέσχον κάθε ευκολίαν εξευρίσκοντες καταλύματα δια τας παγεράς νύκτας του χειμώνος. Συγκεντρώνοντες δε μάλλινα είδη διεμοίραζον αυτά μεταξύ των στρατιωτών φανερώνοντες ούτω πως η ψυχή και ο λογισμός είναι πάντα κοντά του. Εις τον κατ’ έτος ενεργούμενον έρανον, υπέρ της φανέλας του στρατιώτου, πάντα συνέδραμον προσφέροντες χρήματα και μάλλινα είδη. Εις το παρά το γειτονικό χωρίον Λευκοβρύσεως, ευρισκόμενον στρατιωτικόν νοσοκομείον έκαμαν τακτικές επισκέψεις προσφέροντες εις τους στρατιώτας εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης γάλα εκ των αγελάδων των και αναψυκτικά ανακουφίζοντες ούτω τους ήρωες τραυματίας μας. Τους εκ Σιατίστης διωχθέντες υπό των Ιταλών κατοίκους προθύμως εδέχθησαν εις τας οικίας των χορηγούντες εις αυτούς κλινοσκεπάσματα και τροφάς. Ομοίως και εις τινας εκ Κοζάνης οικογενείας καταφυγόντες λόγω των υπό Γερμανικών αεροπλάνων βομβαρδισμών. Κατά τας στιγμάς της καταρρεύσεως του Ελληνικού μετώπου πάλιν οι μαθηταί περιστοίχισαν τους στρατιώτες μας και τους περιποιήθηκαν διότι ήξεραν ότι μέσα στις ψυχές τους φωλιάζει ο πόθος της επαναστάσεως της ελευθερίας. Η εκπλήρωσις των ονείρων του ελληνισμού δεν ήργησεν. Το ελληνικόν έθνος απέδειξε και πάλιν ότι πάντοτε ευρίσκεται ηνωμένον προκειμένου ν’ αντιμετωπίση εξωτερικούς κινδύνους. Εις τας εκ Ποντινής ανταρτοπλήκτους οικογενείας προσέφεραν οι μαθητές τροφάς δι’ αυτούς και τα ζώα των και εφιλοξένησαν σχεδόν καθ’όλην την διάρκειαν του ανταρτοπολέμου. Και τώρα με την αποκατάστασιν της ησυχίας πάλιν τρέχουν στα άφθονα νερά να βοηθήσουν τους στρατιώτας εις το πλύσιμο των αυτοκινήτων.
Πληθυσμός:1913=465. 1920=515. 1928=452. 1940=628. 1951=571. 1961=580.1971=479. 1981=506. 1991=741. 2001=626. 2011=830.
Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών
Η εκδήλωση: Την Πέμπτη 2 Ιουλίου 2015 πραγματοποιήθηκε στο Πρωτοχώρι Κοζάνης με οργανωτή τον τοπικό Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο με την ορχήστρα του Νίκου Τζουκόπουλου. Η εκδήλωση άρχισε με χορούς από τους πολιτιστικούς συλλόγους Καισαρειάς, του Λαογραφικού Ομίλου “Φίλοι της Παραδοσης” του ΕΜΑΣ “Μέγας Αλέξανδρος” Λευκοπηγής, του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρόκου “Ιωακείμ Λιούλιας” και του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”.
Χαρακτηριστικά της εκδήλωσης η παρουσία πολύ κόσμου, η συμμετοχή της νεολαίας, η άριστη οργάνωση εκ μέρους των οργανωτών, το πολύ κέφι, ο χορός που ακολούθησε μέχρι τις πρωινές ώρες. Ελπιδοφόρο μήνυμα οι πολλοί πολιτιστικοί που με τα χορευτικά τμήματα συνεχίζουν και μεταλαμπαδεύουν στη νέα γενιά την πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση. Εδώ θέλουμε να δώσουμε δημόσια τα θερμά συγχαρητήρια στον πολιτιστικό σύλλογο του οικισμού που οργάνωσε τούτη την όμορφη παραδοσιακή γιορτή καλώντας πέντε πολιτιστικούς συλλόγους με τα αντίστοιχα χορευτικά τμήματα. Συμμετείχα ως χορευτής του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης, χορέψαμε γρεβενιώτικα τραγούδια, δώσαμε χαρά στους παραβρεθέντες και ιδιαίτερα στους Γρεβενιώτες που εγκαταστάθηκαν στο Πρωτοχώρι, σε μια πολυπληθή οικιστική γειτονιά “Τα Γρεβενιώτικα”.
Λίγα λόγια για την ιστορία του χωριού
Γενικά: Το Πρωτοχώριον, παλιά ονομασία Πορτοράζ, χτισμένο σε υψόμετρο 670 μέτρων, είναι ένας ημιορεινός προσφυγικός οικισμός, με ανθρώπους δραστήριους, εργατικούς. Είναι ένα πανέμορφο χωριό με μια όμορφη πλατεία που διαρρέεται από νεραύλακα με διαυγή νερά. Οι πρόσφυγες κάτοικοι άρχισαν να εγκαθίστανται από το 1922 κι αποτελούνταν σύμφωνα με τον Προϊστάμενο Εποικισμού Κοζάνης στις 2 Οκτωβρίου 1928 (ΓΑΚ Κοζάνης) ΔΑΠ ΑΒΕ 22, ΣΑΕ 58 από τέσσερις οικογένειες Θρακών, 33 οικογένειες Μικρασιατών και 86 οικογένειες ποντίων. Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 9-1-28 αναφέρει στο Νομάρχη ότι η πλειονότης των κατοίκων κατάγεται εκ της κοινότητος «Εντίμων» της Τραπεζούντος ελληνικοτάτης κοινότητας. Στον εκλογικό κατάλογο της υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι εκατόν δεκαοκτώ (άρ. 118) άρρενες Τούρκοι μουσουλμάνοι. Στις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915 οι άρρενες κάτοικοι ψήφισαν στο δέκατο εκλογικό τμήμα με έδρα το χωρίον Άνω Βάνιτσα (Άνω Κώμη), μαζί με τους ψηφοφόρους των οικισμών Κάτω Βανίτσης, Αγίας Παρασκευής, Σπούρτας (Καρυδίτσας), Πύργου, Σαρτακλή (Σπάρτον), Χασλάρ (Σταυρωτή) και Γκοβλίτσης (Κρόκος) με τόπο ψηφοφορίας το ναό.
Ιερά: Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος. Εξωκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου είναι χτισμένο σε παρακείμενο λόφο, ακόμη τα εξωκλήσια του Αγίου Αθαασίου, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Πνεύματος, της Αγίας Βαρβάρας υπό ανέγερση. Το πλήθος των εκκλησιών δηλώνει το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, την οικονομική ευρωστία των κατοίκων που μέσα σε λίγα χρόνια οι κάτοικοι ανήγειραν και συντηρούν τόσες πολλές εκκλησίες μιας ο οικισμός είναι προσφυγικός με έναρξη εγκατάστασης των κατοίκων το 1922. Αφιερωτές της μονής Ζάβορδας αναφέρονται στην πρώτη γραφή 1534 -1692 δεκαεννέα (αρ.19) ονόματα και στην δεύτερη γραφή μετά το 1692 εννιά (αρ.9). Τούτο φανερώνει ότι οι χριστιανοί κάτοικοι αναγκάσθηκαν να αποχωρήσουν πολύ αργότερα μετά την εγκατάσταση των Τούρκων. Λείψανα της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου σώζονται στο χωριό αριστερά της δημοσίας οδού, στη θέση όπου υπάρχει το αλσύλλιο εκ κυπαρίσσων. Στην ίδια θέση ανηγέρθη το 1980 ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Μνημείο πεσόντων: Απέναντι από το νεόδμητο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με δαπάνη του προέδρου Γεώργιου Τσομπάνογλου το έτος 1986 στήθηκε μνημείο “εις ανάμνησιν του Μπλόκου της Κοινότητος υπό των Γερμανών την 22αν Ιουλίου 1943 Ημέραν Πέμπτην της Συγκεντρώσεως όλων των κατοίκων εις τον χώρον αυτόν και της δολοφονίας του 28 ετών Διδασκάλου και εφέδρου ανθυπολοχαγού Νικολάου Κ.Χατζημηχαϊλίδη”. Στην κεντρική πλατεία στήθηκε το μνημείο πεσόντων το έτος 1980. Ανηγέρθη επί προεδρίας Γεωργίου Εμμ. Τσομπάνογλου “Η Κοινότης Πρωτοχωρίου των υπέρ της Πατρίδος πεσόντων τέκνων της ευγνωμονούσα έστησεν”. Τα δύο αυτά μνημεία αποτελούν ζωντανές σελίδες τοπικής ιστορίας.
Νικόλαος Παραχαρίδης: Με αίτηση προς το Νομάρχη στις 17-2-1927 αναφέρει “ότι ότι αφιχθείς εκ Κωνσταντινουπόλεως κατά Μάιον μήνα του 1926 εις τον συνοικισμόν Πορτοράζ ένθα και διαμένω δεν ενεγράφην εις το δημοτολόγιον της κοινότητος αυτής ούτε σε άλλον δήμον ή κοινότητα είμαι εγγεγραμμένος και παρακαλώ όπως ευαρεστούμενος διατάξητε την εγγραφήν μου εις το δημοτολόγιον της κοινότητος Πορτοράζ”. Με ίδια ημερομηνία ο πρόεδρος της κοινότητας Πορτοράζ εν γνώσει των συνεπειών του Νόμου περί ψευδούς πιστοποιήσεως πιστοποιώ ότι ο εκ Τραπεζούντος του Πόντου πρόσφυξ Νικόλαος Παρχαρίδης του Κωνσταντίνου ετών 17 αφιχθείς εις τον συνοικισμόν ημών κατά μήνα Μάιον του 1926 ένθα και διαμένει έκτοτε δεν είναι εγγεγραμμένος εις το Δημοτολόγιον της υπ’ εμέ κοινότητος ούτε εις άλλον δήμον ή κοινότητα ενεγράφη. Σχετικό το διαβατήριο του Ν.Παρχαρίδη.
Οικονομία: Στις 8-4-1938 οι πρόεδροι των κοινοτήτων Πρωτοχωρίου, Αργίλου και Λευκόβρυσης αναφέρουν ότι από το έτος 1926 υπό του Τοπογραφικού Συνεργείου διανομής γαιών, εχορηγήθη στους κατοίκους των κοινοτήτων χερσότοπος έκτασις 2000 στρεμμάτων, η οποία ανήκε στους ανταλλαγέντες Μουσουλμάνους τέως κατοίκους των κοινοτήτων των. Την έκταση ταύτη αν κατά το χρόνο της διανομής διεκδικούσαν και οι κοινότητες Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσας, εν τούτοις δεν ηδυνήθησαν να αποδείξουν την κυριότητα. Μέχρι σήμερα δεν μπόρεσαν να προβούν στη βενζινοκαλλιέργεια της εκτάσεως. Τούτο οφειλόταν στην επέμβαση διαφόρων πολιτευτών με αποτέλεσμα η Αγροτική Τράπεζα δεν ενέκρινε χορήγηση δανείου δια την αποπληρωμή εξόδων της βενζινοκαλλιέργειας. Συνεχίζοντας αναφέρουν « Επειδή όμως παρά τας διαταγάς της Γεωργικής Υπηρεσίας ένιοι των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης καλλιέργησαν αυθαιρέτως τεμάχια τινά επί της ως άνω εκτάσεως». Ζητούν από το Νομάρχη να διατάξει διοικητική αποβολή, προκειμένου να σταλούν βενζινάροτρα της Υπηρεσίας Μηχανικής Καλλιεργείας δια καλλιέργειά των. Αναφέρουν ακόμη ότι ο γεωργικός κλήρος των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης δεν είναι μικρότερος των 80 στρεμμάτων ενώ ο δικός τους είναι 26-27,5 στρέμματα εκ των οποίων μόνο τα 15-20 καλλιεργούνται.
Σχολείο: Το κ.σ στις 8-1-33 με πρόεδρο το Γεώργιο Χατζημιχαηλίδη ενέκρινε έρανο εκ 500 δραχμών για κάθε οικογένεια προκειμένου να ανεγερθεί δημοτικό σχολείο και εκτέλεση άλλων κοινοτικών έργων.
Κοινωνική αλληλεγγύη: Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με την εγκύκλιο 2 της 20-1-51 ζητά να του γνωστοποιηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών και των δασκάλων των σχολείων από το 1940 ως το 1950. Η διεύθυνση του σχολείου δίδει την παρακάτω απάντηση:
Ποιος κατά την παρελθούσα δεκαετηρίδα έμεινε ασυγκίνητος και αδάκρυτος προ των γεγονότων τα οποία συνέβησαν εις την πεφιλημένη μας πατρίδα; Ποτέ άλλοτε ο στρατός μας δεν είχε ανάγκη της υλικής και ηθικής ενισχύσεως. Σαν Έλληνες που είμεθα εμπνευσμένοι με τα ανώτερα ιδανικά της φυλής μας και συναισθανόμενοι το ύψος της θέσεώς προπάντων ημείς οι διδάσκαλοι συντελέσαμε, άλλοτε δι’ ομιλιών προς τους μαθητές και τους χωρικούς και άλλοτε γράφοντες προς τους αλυγίστους φρουρούς της Ελλάδος, τα μέγιστα εις την εξασφάλιση της ελευθερίας και την ακεραιότητα της χώρας. Εις την μοίραν αυτοκινήτων την διαμένουσαν εις το χωρίον μας κατά τα έτη 1940-41 οι μικροί μαθηταί παρέσχον κάθε ευκολίαν εξευρίσκοντες καταλύματα δια τας παγεράς νύκτας του χειμώνος. Συγκεντρώνοντες δε μάλλινα είδη διεμοίραζον αυτά μεταξύ των στρατιωτών φανερώνοντες ούτω πως η ψυχή και ο λογισμός είναι πάντα κοντά του. Εις τον κατ’ έτος ενεργούμενον έρανον, υπέρ της φανέλας του στρατιώτου, πάντα συνέδραμον προσφέροντες χρήματα και μάλλινα είδη. Εις το παρά το γειτονικό χωρίον Λευκοβρύσεως, ευρισκόμενον στρατιωτικόν νοσοκομείον έκαμαν τακτικές επισκέψεις προσφέροντες εις τους στρατιώτας εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης γάλα εκ των αγελάδων των και αναψυκτικά ανακουφίζοντες ούτω τους ήρωες τραυματίας μας. Τους εκ Σιατίστης διωχθέντες υπό των Ιταλών κατοίκους προθύμως εδέχθησαν εις τας οικίας των χορηγούντες εις αυτούς κλινοσκεπάσματα και τροφάς. Ομοίως και εις τινας εκ Κοζάνης οικογενείας καταφυγόντες λόγω των υπό Γερμανικών αεροπλάνων βομβαρδισμών. Κατά τας στιγμάς της καταρρεύσεως του Ελληνικού μετώπου πάλιν οι μαθηταί περιστοίχισαν τους στρατιώτες μας και τους περιποιήθηκαν διότι ήξεραν ότι μέσα στις ψυχές τους φωλιάζει ο πόθος της επαναστάσεως της ελευθερίας. Η εκπλήρωσις των ονείρων του ελληνισμού δεν ήργησεν. Το ελληνικόν έθνος απέδειξε και πάλιν ότι πάντοτε ευρίσκεται ηνωμένον προκειμένου ν’ αντιμετωπίση εξωτερικούς κινδύνους. Εις τας εκ Ποντινής ανταρτοπλήκτους οικογενείας προσέφεραν οι μαθητές τροφάς δι’ αυτούς και τα ζώα των και εφιλοξένησαν σχεδόν καθ’όλην την διάρκειαν του ανταρτοπολέμου. Και τώρα με την αποκατάστασιν της ησυχίας πάλιν τρέχουν στα άφθονα νερά να βοηθήσουν τους στρατιώτας εις το πλύσιμο των αυτοκινήτων.
Πληθυσμός:1913=465. 1920=515. 1928=452. 1940=628. 1951=571. 1961=580.1971=479. 1981=506. 1991=741. 2001=626. 2011=830.
ΠΡΩΤΟΧΩΡΙ 2015, που διοργανώνει ο πολιτιστικός λαογραφικός σύλλογος Πρωτοχωρίου από τις 27 06 2015 έως 04 07 2015, την Πέμπτη 02 07 2015 μαζί με τα χορευτικά, του πολιτιστικού συλλόγου Κρόκου Ιωακείμ Λούλιας, του μορφωτικού πολιτιστικού συλλόγου Άνω Κώμης, του μορφωτικού πολιτιστικού συλλόγου Καισαρείας, του Λαογραφικού ομίλου φίλοι της παράδοσης και του Εμάς Μέγας Αλέξανδρος Λευκοπηγής.
Την εκδήλωση παρακολούθησε πλήθος κόσμου και χειροκρότησε θερμά τους χορευτές που έλαβαν μέρος στην εκδήλωση.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα για την πρόσκληση και φιλοξενία τον πρόεδρο τα μέλη του Διοικητικού συμβουλίου και τους εθελοντές του πολιτιστικού λαογραφικού συλλόγου Πρωτοχωρίου.
O Πρόεδρος Ο Γ. Γραμματέας
Μπουκάλης Δημήτριος Λότσιος Αθανάσιος
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟΧΩΡΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών
Η εκδήλωση: Την Πέμπτη 2 Ιουλίου 2015 πραγματοποιήθηκε στο Πρωτοχώρι Κοζάνης με οργανωτή τον τοπικό Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο με την ορχήστρα του Νίκου Τζουκόπουλου. Η εκδήλωση άρχισε με χορούς από τους πολιτιστικούς συλλόγους Καισαρειάς, του Λαογραφικού Ομίλου “Φίλοι της Παραδοσης” του ΕΜΑΣ “Μέγας Αλέξανδρος” Λευκοπηγής, του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρόκου “Ιωακείμ Λιούλιας” και του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”.
Χαρακτηριστικά της εκδήλωσης η παρουσία πολύ κόσμου, η συμμετοχή της νεολαίας, η άριστη οργάνωση εκ μέρους των οργανωτών, το πολύ κέφι, ο χορός που ακολούθησε μέχρι τις πρωινές ώρες. Ελπιδοφόρο μήνυμα οι πολλοί πολιτιστικοί που με τα χορευτικά τμήματα συνεχίζουν και μεταλαμπαδεύουν στη νέα γενιά την πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση. Εδώ θέλουμε να δώσουμε δημόσια τα θερμά συγχαρητήρια στον πολιτιστικό σύλλογο του οικισμού που οργάνωσε τούτη την όμορφη παραδοσιακή γιορτή καλώντας πέντε πολιτιστικούς συλλόγους με τα αντίστοιχα χορευτικά τμήματα. Συμμετείχα ως χορευτής του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης, χορέψαμε γρεβενιώτικα τραγούδια, δώσαμε χαρά στους παραβρεθέντες και ιδιαίτερα στους Γρεβενιώτες που εγκαταστάθηκαν στο Πρωτοχώρι, σε μια πολυπληθή οικιστική γειτονιά “Τα Γρεβενιώτικα”.
Δείτε:
Λίγα λόγια για την ιστορία του χωριού
Γενικά: Το Πρωτοχώριον, παλιά ονομασία Πορτοράζ, χτισμένο σε υψόμετρο 670 μέτρων, είναι ένας ημιορεινός προσφυγικός οικισμός, με ανθρώπους δραστήριους, εργατικούς. Είναι ένα πανέμορφο χωριό με μια όμορφη πλατεία που διαρρέεται από νεραύλακα με διαυγή νερά. Οι πρόσφυγες κάτοικοι άρχισαν να εγκαθίστανται από το 1922 κι αποτελούνταν σύμφωνα με τον Προϊστάμενο Εποικισμού Κοζάνης στις 2 Οκτωβρίου 1928 (ΓΑΚ Κοζάνης) ΔΑΠ ΑΒΕ 22, ΣΑΕ 58 από τέσσερις οικογένειες Θρακών, 33 οικογένειες Μικρασιατών και 86 οικογένειες ποντίων. Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 9-1-28 αναφέρει στο Νομάρχη ότι η πλειονότης των κατοίκων κατάγεται εκ της κοινότητος «Εντίμων» της Τραπεζούντος ελληνικοτάτης κοινότητας. Στον εκλογικό κατάλογο της υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι εκατόν δεκαοκτώ (άρ. 118) άρρενες Τούρκοι μουσουλμάνοι. Στις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915 οι άρρενες κάτοικοι ψήφισαν στο δέκατο εκλογικό τμήμα με έδρα το χωρίον Άνω Βάνιτσα (Άνω Κώμη), μαζί με τους ψηφοφόρους των οικισμών Κάτω Βανίτσης, Αγίας Παρασκευής, Σπούρτας (Καρυδίτσας), Πύργου, Σαρτακλή (Σπάρτον), Χασλάρ (Σταυρωτή) και Γκοβλίτσης (Κρόκος) με τόπο ψηφοφορίας το ναό.
Ιερά: Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος. Εξωκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου είναι χτισμένο σε παρακείμενο λόφο, ακόμη τα εξωκλήσια του Αγίου Αθαασίου, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Πνεύματος, της Αγίας Βαρβάρας υπό ανέγερση. Το πλήθος των εκκλησιών δηλώνει το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, την οικονομική ευρωστία των κατοίκων που μέσα σε λίγα χρόνια οι κάτοικοι ανήγειραν και συντηρούν τόσες πολλές εκκλησίες μιας ο οικισμός είναι προσφυγικός με έναρξη εγκατάστασης των κατοίκων το 1922. Αφιερωτές της μονής Ζάβορδας αναφέρονται στην πρώτη γραφή 1534 -1692 δεκαεννέα (αρ.19) ονόματα και στην δεύτερη γραφή μετά το 1692 εννιά (αρ.9). Τούτο φανερώνει ότι οι χριστιανοί κάτοικοι αναγκάσθηκαν να αποχωρήσουν πολύ αργότερα μετά την εγκατάσταση των Τούρκων. Λείψανα της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου σώζονται στο χωριό αριστερά της δημοσίας οδού, στη θέση όπου υπάρχει το αλσύλλιο εκ κυπαρίσσων. Στην ίδια θέση ανηγέρθη το 1980 ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Μνημείο πεσόντων: Απέναντι από το νεόδμητο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με δαπάνη του προέδρου Γεώργιου Τσομπάνογλου το έτος 1986 στήθηκε μνημείο “εις ανάμνησιν του Μπλόκου της Κοινότητος υπό των Γερμανών την 22αν Ιουλίου 1943 Ημέραν Πέμπτην της Συγκεντρώσεως όλων των κατοίκων εις τον χώρον αυτόν και της δολοφονίας του 28 ετών Διδασκάλου και εφέδρου ανθυπολοχαγού Νικολάου Κ.Χατζημηχαϊλίδη”. Στην κεντρική πλατεία στήθηκε το μνημείο πεσόντων το έτος 1980. Ανηγέρθη επί προεδρίας Γεωργίου Εμμ. Τσομπάνογλου “Η Κοινότης Πρωτοχωρίου των υπέρ της Πατρίδος πεσόντων τέκνων της ευγνωμονούσα έστησεν”. Τα δύο αυτά μνημεία αποτελούν ζωντανές σελίδες τοπικής ιστορίας.
Νικόλαος Παραχαρίδης: Με αίτηση προς το Νομάρχη στις 17-2-1927 αναφέρει “ότι ότι αφιχθείς εκ Κωνσταντινουπόλεως κατά Μάιον μήνα του 1926 εις τον συνοικισμόν Πορτοράζ ένθα και διαμένω δεν ενεγράφην εις το δημοτολόγιον της κοινότητος αυτής ούτε σε άλλον δήμον ή κοινότητα είμαι εγγεγραμμένος και παρακαλώ όπως ευαρεστούμενος διατάξητε την εγγραφήν μου εις το δημοτολόγιον της κοινότητος Πορτοράζ”. Με ίδια ημερομηνία ο πρόεδρος της κοινότητας Πορτοράζ εν γνώσει των συνεπειών του Νόμου περί ψευδούς πιστοποιήσεως πιστοποιώ ότι ο εκ Τραπεζούντος του Πόντου πρόσφυξ Νικόλαος Παρχαρίδης του Κωνσταντίνου ετών 17 αφιχθείς εις τον συνοικισμόν ημών κατά μήνα Μάιον του 1926 ένθα και διαμένει έκτοτε δεν είναι εγγεγραμμένος εις το Δημοτολόγιον της υπ’ εμέ κοινότητος ούτε εις άλλον δήμον ή κοινότητα ενεγράφη. Σχετικό το διαβατήριο του Ν.Παρχαρίδη.
Οικονομία: Στις 8-4-1938 οι πρόεδροι των κοινοτήτων Πρωτοχωρίου, Αργίλου και Λευκόβρυσης αναφέρουν ότι από το έτος 1926 υπό του Τοπογραφικού Συνεργείου διανομής γαιών, εχορηγήθη στους κατοίκους των κοινοτήτων χερσότοπος έκτασις 2000 στρεμμάτων, η οποία ανήκε στους ανταλλαγέντες Μουσουλμάνους τέως κατοίκους των κοινοτήτων των. Την έκταση ταύτη αν κατά το χρόνο της διανομής διεκδικούσαν και οι κοινότητες Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσας, εν τούτοις δεν ηδυνήθησαν να αποδείξουν την κυριότητα. Μέχρι σήμερα δεν μπόρεσαν να προβούν στη βενζινοκαλλιέργεια της εκτάσεως. Τούτο οφειλόταν στην επέμβαση διαφόρων πολιτευτών με αποτέλεσμα η Αγροτική Τράπεζα δεν ενέκρινε χορήγηση δανείου δια την αποπληρωμή εξόδων της βενζινοκαλλιέργειας. Συνεχίζοντας αναφέρουν « Επειδή όμως παρά τας διαταγάς της Γεωργικής Υπηρεσίας ένιοι των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης καλλιέργησαν αυθαιρέτως τεμάχια τινά επί της ως άνω εκτάσεως». Ζητούν από το Νομάρχη να διατάξει διοικητική αποβολή, προκειμένου να σταλούν βενζινάροτρα της Υπηρεσίας Μηχανικής Καλλιεργείας δια καλλιέργειά των. Αναφέρουν ακόμη ότι ο γεωργικός κλήρος των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης δεν είναι μικρότερος των 80 στρεμμάτων ενώ ο δικός τους είναι 26-27,5 στρέμματα εκ των οποίων μόνο τα 15-20 καλλιεργούνται.
Σχολείο: Το κ.σ στις 8-1-33 με πρόεδρο το Γεώργιο Χατζημιχαηλίδη ενέκρινε έρανο εκ 500 δραχμών για κάθε οικογένεια προκειμένου να ανεγερθεί δημοτικό σχολείο και εκτέλεση άλλων κοινοτικών έργων.
Κοινωνική αλληλεγγύη: Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με την εγκύκλιο 2 της 20-1-51 ζητά να του γνωστοποιηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών και των δασκάλων των σχολείων από το 1940 ως το 1950. Η διεύθυνση του σχολείου δίδει την παρακάτω απάντηση:
Ποιος κατά την παρελθούσα δεκαετηρίδα έμεινε ασυγκίνητος και αδάκρυτος προ των γεγονότων τα οποία συνέβησαν εις την πεφιλημένη μας πατρίδα; Ποτέ άλλοτε ο στρατός μας δεν είχε ανάγκη της υλικής και ηθικής ενισχύσεως. Σαν Έλληνες που είμεθα εμπνευσμένοι με τα ανώτερα ιδανικά της φυλής μας και συναισθανόμενοι το ύψος της θέσεώς προπάντων ημείς οι διδάσκαλοι συντελέσαμε, άλλοτε δι’ ομιλιών προς τους μαθητές και τους χωρικούς και άλλοτε γράφοντες προς τους αλυγίστους φρουρούς της Ελλάδος, τα μέγιστα εις την εξασφάλιση της ελευθερίας και την ακεραιότητα της χώρας. Εις την μοίραν αυτοκινήτων την διαμένουσαν εις το χωρίον μας κατά τα έτη 1940-41 οι μικροί μαθηταί παρέσχον κάθε ευκολίαν εξευρίσκοντες καταλύματα δια τας παγεράς νύκτας του χειμώνος. Συγκεντρώνοντες δε μάλλινα είδη διεμοίραζον αυτά μεταξύ των στρατιωτών φανερώνοντες ούτω πως η ψυχή και ο λογισμός είναι πάντα κοντά του. Εις τον κατ’ έτος ενεργούμενον έρανον, υπέρ της φανέλας του στρατιώτου, πάντα συνέδραμον προσφέροντες χρήματα και μάλλινα είδη. Εις το παρά το γειτονικό χωρίον Λευκοβρύσεως, ευρισκόμενον στρατιωτικόν νοσοκομείον έκαμαν τακτικές επισκέψεις προσφέροντες εις τους στρατιώτας εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης γάλα εκ των αγελάδων των και αναψυκτικά ανακουφίζοντες ούτω τους ήρωες τραυματίας μας. Τους εκ Σιατίστης διωχθέντες υπό των Ιταλών κατοίκους προθύμως εδέχθησαν εις τας οικίας των χορηγούντες εις αυτούς κλινοσκεπάσματα και τροφάς. Ομοίως και εις τινας εκ Κοζάνης οικογενείας καταφυγόντες λόγω των υπό Γερμανικών αεροπλάνων βομβαρδισμών. Κατά τας στιγμάς της καταρρεύσεως του Ελληνικού μετώπου πάλιν οι μαθηταί περιστοίχισαν τους στρατιώτες μας και τους περιποιήθηκαν διότι ήξεραν ότι μέσα στις ψυχές τους φωλιάζει ο πόθος της επαναστάσεως της ελευθερίας. Η εκπλήρωσις των ονείρων του ελληνισμού δεν ήργησεν. Το ελληνικόν έθνος απέδειξε και πάλιν ότι πάντοτε ευρίσκεται ηνωμένον προκειμένου ν’ αντιμετωπίση εξωτερικούς κινδύνους. Εις τας εκ Ποντινής ανταρτοπλήκτους οικογενείας προσέφεραν οι μαθητές τροφάς δι’ αυτούς και τα ζώα των και εφιλοξένησαν σχεδόν καθ’όλην την διάρκειαν του ανταρτοπολέμου. Και τώρα με την αποκατάστασιν της ησυχίας πάλιν τρέχουν στα άφθονα νερά να βοηθήσουν τους στρατιώτας εις το πλύσιμο των αυτοκινήτων.
Πληθυσμός:1913=465. 1920=515. 1928=452. 1940=628. 1951=571. 1961=580.1971=479. 1981=506. 1991=741. 2001=626. 2011=830.
Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών
Η εκδήλωση: Την Πέμπτη 2 Ιουλίου 2015 πραγματοποιήθηκε στο Πρωτοχώρι Κοζάνης με οργανωτή τον τοπικό Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο με την ορχήστρα του Νίκου Τζουκόπουλου. Η εκδήλωση άρχισε με χορούς από τους πολιτιστικούς συλλόγους Καισαρειάς, του Λαογραφικού Ομίλου “Φίλοι της Παραδοσης” του ΕΜΑΣ “Μέγας Αλέξανδρος” Λευκοπηγής, του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρόκου “Ιωακείμ Λιούλιας” και του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός”.
Χαρακτηριστικά της εκδήλωσης η παρουσία πολύ κόσμου, η συμμετοχή της νεολαίας, η άριστη οργάνωση εκ μέρους των οργανωτών, το πολύ κέφι, ο χορός που ακολούθησε μέχρι τις πρωινές ώρες. Ελπιδοφόρο μήνυμα οι πολλοί πολιτιστικοί που με τα χορευτικά τμήματα συνεχίζουν και μεταλαμπαδεύουν στη νέα γενιά την πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση. Εδώ θέλουμε να δώσουμε δημόσια τα θερμά συγχαρητήρια στον πολιτιστικό σύλλογο του οικισμού που οργάνωσε τούτη την όμορφη παραδοσιακή γιορτή καλώντας πέντε πολιτιστικούς συλλόγους με τα αντίστοιχα χορευτικά τμήματα. Συμμετείχα ως χορευτής του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης, χορέψαμε γρεβενιώτικα τραγούδια, δώσαμε χαρά στους παραβρεθέντες και ιδιαίτερα στους Γρεβενιώτες που εγκαταστάθηκαν στο Πρωτοχώρι, σε μια πολυπληθή οικιστική γειτονιά “Τα Γρεβενιώτικα”.
Λίγα λόγια για την ιστορία του χωριού
Γενικά: Το Πρωτοχώριον, παλιά ονομασία Πορτοράζ, χτισμένο σε υψόμετρο 670 μέτρων, είναι ένας ημιορεινός προσφυγικός οικισμός, με ανθρώπους δραστήριους, εργατικούς. Είναι ένα πανέμορφο χωριό με μια όμορφη πλατεία που διαρρέεται από νεραύλακα με διαυγή νερά. Οι πρόσφυγες κάτοικοι άρχισαν να εγκαθίστανται από το 1922 κι αποτελούνταν σύμφωνα με τον Προϊστάμενο Εποικισμού Κοζάνης στις 2 Οκτωβρίου 1928 (ΓΑΚ Κοζάνης) ΔΑΠ ΑΒΕ 22, ΣΑΕ 58 από τέσσερις οικογένειες Θρακών, 33 οικογένειες Μικρασιατών και 86 οικογένειες ποντίων. Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 9-1-28 αναφέρει στο Νομάρχη ότι η πλειονότης των κατοίκων κατάγεται εκ της κοινότητος «Εντίμων» της Τραπεζούντος ελληνικοτάτης κοινότητας. Στον εκλογικό κατάλογο της υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι εκατόν δεκαοκτώ (άρ. 118) άρρενες Τούρκοι μουσουλμάνοι. Στις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915 οι άρρενες κάτοικοι ψήφισαν στο δέκατο εκλογικό τμήμα με έδρα το χωρίον Άνω Βάνιτσα (Άνω Κώμη), μαζί με τους ψηφοφόρους των οικισμών Κάτω Βανίτσης, Αγίας Παρασκευής, Σπούρτας (Καρυδίτσας), Πύργου, Σαρτακλή (Σπάρτον), Χασλάρ (Σταυρωτή) και Γκοβλίτσης (Κρόκος) με τόπο ψηφοφορίας το ναό.
Ιερά: Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος. Εξωκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου είναι χτισμένο σε παρακείμενο λόφο, ακόμη τα εξωκλήσια του Αγίου Αθαασίου, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Πνεύματος, της Αγίας Βαρβάρας υπό ανέγερση. Το πλήθος των εκκλησιών δηλώνει το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, την οικονομική ευρωστία των κατοίκων που μέσα σε λίγα χρόνια οι κάτοικοι ανήγειραν και συντηρούν τόσες πολλές εκκλησίες μιας ο οικισμός είναι προσφυγικός με έναρξη εγκατάστασης των κατοίκων το 1922. Αφιερωτές της μονής Ζάβορδας αναφέρονται στην πρώτη γραφή 1534 -1692 δεκαεννέα (αρ.19) ονόματα και στην δεύτερη γραφή μετά το 1692 εννιά (αρ.9). Τούτο φανερώνει ότι οι χριστιανοί κάτοικοι αναγκάσθηκαν να αποχωρήσουν πολύ αργότερα μετά την εγκατάσταση των Τούρκων. Λείψανα της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου σώζονται στο χωριό αριστερά της δημοσίας οδού, στη θέση όπου υπάρχει το αλσύλλιο εκ κυπαρίσσων. Στην ίδια θέση ανηγέρθη το 1980 ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Μνημείο πεσόντων: Απέναντι από το νεόδμητο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με δαπάνη του προέδρου Γεώργιου Τσομπάνογλου το έτος 1986 στήθηκε μνημείο “εις ανάμνησιν του Μπλόκου της Κοινότητος υπό των Γερμανών την 22αν Ιουλίου 1943 Ημέραν Πέμπτην της Συγκεντρώσεως όλων των κατοίκων εις τον χώρον αυτόν και της δολοφονίας του 28 ετών Διδασκάλου και εφέδρου ανθυπολοχαγού Νικολάου Κ.Χατζημηχαϊλίδη”. Στην κεντρική πλατεία στήθηκε το μνημείο πεσόντων το έτος 1980. Ανηγέρθη επί προεδρίας Γεωργίου Εμμ. Τσομπάνογλου “Η Κοινότης Πρωτοχωρίου των υπέρ της Πατρίδος πεσόντων τέκνων της ευγνωμονούσα έστησεν”. Τα δύο αυτά μνημεία αποτελούν ζωντανές σελίδες τοπικής ιστορίας.
Νικόλαος Παραχαρίδης: Με αίτηση προς το Νομάρχη στις 17-2-1927 αναφέρει “ότι ότι αφιχθείς εκ Κωνσταντινουπόλεως κατά Μάιον μήνα του 1926 εις τον συνοικισμόν Πορτοράζ ένθα και διαμένω δεν ενεγράφην εις το δημοτολόγιον της κοινότητος αυτής ούτε σε άλλον δήμον ή κοινότητα είμαι εγγεγραμμένος και παρακαλώ όπως ευαρεστούμενος διατάξητε την εγγραφήν μου εις το δημοτολόγιον της κοινότητος Πορτοράζ”. Με ίδια ημερομηνία ο πρόεδρος της κοινότητας Πορτοράζ εν γνώσει των συνεπειών του Νόμου περί ψευδούς πιστοποιήσεως πιστοποιώ ότι ο εκ Τραπεζούντος του Πόντου πρόσφυξ Νικόλαος Παρχαρίδης του Κωνσταντίνου ετών 17 αφιχθείς εις τον συνοικισμόν ημών κατά μήνα Μάιον του 1926 ένθα και διαμένει έκτοτε δεν είναι εγγεγραμμένος εις το Δημοτολόγιον της υπ’ εμέ κοινότητος ούτε εις άλλον δήμον ή κοινότητα ενεγράφη. Σχετικό το διαβατήριο του Ν.Παρχαρίδη.
Οικονομία: Στις 8-4-1938 οι πρόεδροι των κοινοτήτων Πρωτοχωρίου, Αργίλου και Λευκόβρυσης αναφέρουν ότι από το έτος 1926 υπό του Τοπογραφικού Συνεργείου διανομής γαιών, εχορηγήθη στους κατοίκους των κοινοτήτων χερσότοπος έκτασις 2000 στρεμμάτων, η οποία ανήκε στους ανταλλαγέντες Μουσουλμάνους τέως κατοίκους των κοινοτήτων των. Την έκταση ταύτη αν κατά το χρόνο της διανομής διεκδικούσαν και οι κοινότητες Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσας, εν τούτοις δεν ηδυνήθησαν να αποδείξουν την κυριότητα. Μέχρι σήμερα δεν μπόρεσαν να προβούν στη βενζινοκαλλιέργεια της εκτάσεως. Τούτο οφειλόταν στην επέμβαση διαφόρων πολιτευτών με αποτέλεσμα η Αγροτική Τράπεζα δεν ενέκρινε χορήγηση δανείου δια την αποπληρωμή εξόδων της βενζινοκαλλιέργειας. Συνεχίζοντας αναφέρουν « Επειδή όμως παρά τας διαταγάς της Γεωργικής Υπηρεσίας ένιοι των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης καλλιέργησαν αυθαιρέτως τεμάχια τινά επί της ως άνω εκτάσεως». Ζητούν από το Νομάρχη να διατάξει διοικητική αποβολή, προκειμένου να σταλούν βενζινάροτρα της Υπηρεσίας Μηχανικής Καλλιεργείας δια καλλιέργειά των. Αναφέρουν ακόμη ότι ο γεωργικός κλήρος των κατοίκων Αγίας Παρασκευής και Καρυδίτσης δεν είναι μικρότερος των 80 στρεμμάτων ενώ ο δικός τους είναι 26-27,5 στρέμματα εκ των οποίων μόνο τα 15-20 καλλιεργούνται.
Σχολείο: Το κ.σ στις 8-1-33 με πρόεδρο το Γεώργιο Χατζημιχαηλίδη ενέκρινε έρανο εκ 500 δραχμών για κάθε οικογένεια προκειμένου να ανεγερθεί δημοτικό σχολείο και εκτέλεση άλλων κοινοτικών έργων.
Κοινωνική αλληλεγγύη: Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με την εγκύκλιο 2 της 20-1-51 ζητά να του γνωστοποιηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών και των δασκάλων των σχολείων από το 1940 ως το 1950. Η διεύθυνση του σχολείου δίδει την παρακάτω απάντηση:
Ποιος κατά την παρελθούσα δεκαετηρίδα έμεινε ασυγκίνητος και αδάκρυτος προ των γεγονότων τα οποία συνέβησαν εις την πεφιλημένη μας πατρίδα; Ποτέ άλλοτε ο στρατός μας δεν είχε ανάγκη της υλικής και ηθικής ενισχύσεως. Σαν Έλληνες που είμεθα εμπνευσμένοι με τα ανώτερα ιδανικά της φυλής μας και συναισθανόμενοι το ύψος της θέσεώς προπάντων ημείς οι διδάσκαλοι συντελέσαμε, άλλοτε δι’ ομιλιών προς τους μαθητές και τους χωρικούς και άλλοτε γράφοντες προς τους αλυγίστους φρουρούς της Ελλάδος, τα μέγιστα εις την εξασφάλιση της ελευθερίας και την ακεραιότητα της χώρας. Εις την μοίραν αυτοκινήτων την διαμένουσαν εις το χωρίον μας κατά τα έτη 1940-41 οι μικροί μαθηταί παρέσχον κάθε ευκολίαν εξευρίσκοντες καταλύματα δια τας παγεράς νύκτας του χειμώνος. Συγκεντρώνοντες δε μάλλινα είδη διεμοίραζον αυτά μεταξύ των στρατιωτών φανερώνοντες ούτω πως η ψυχή και ο λογισμός είναι πάντα κοντά του. Εις τον κατ’ έτος ενεργούμενον έρανον, υπέρ της φανέλας του στρατιώτου, πάντα συνέδραμον προσφέροντες χρήματα και μάλλινα είδη. Εις το παρά το γειτονικό χωρίον Λευκοβρύσεως, ευρισκόμενον στρατιωτικόν νοσοκομείον έκαμαν τακτικές επισκέψεις προσφέροντες εις τους στρατιώτας εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης γάλα εκ των αγελάδων των και αναψυκτικά ανακουφίζοντες ούτω τους ήρωες τραυματίας μας. Τους εκ Σιατίστης διωχθέντες υπό των Ιταλών κατοίκους προθύμως εδέχθησαν εις τας οικίας των χορηγούντες εις αυτούς κλινοσκεπάσματα και τροφάς. Ομοίως και εις τινας εκ Κοζάνης οικογενείας καταφυγόντες λόγω των υπό Γερμανικών αεροπλάνων βομβαρδισμών. Κατά τας στιγμάς της καταρρεύσεως του Ελληνικού μετώπου πάλιν οι μαθηταί περιστοίχισαν τους στρατιώτες μας και τους περιποιήθηκαν διότι ήξεραν ότι μέσα στις ψυχές τους φωλιάζει ο πόθος της επαναστάσεως της ελευθερίας. Η εκπλήρωσις των ονείρων του ελληνισμού δεν ήργησεν. Το ελληνικόν έθνος απέδειξε και πάλιν ότι πάντοτε ευρίσκεται ηνωμένον προκειμένου ν’ αντιμετωπίση εξωτερικούς κινδύνους. Εις τας εκ Ποντινής ανταρτοπλήκτους οικογενείας προσέφεραν οι μαθητές τροφάς δι’ αυτούς και τα ζώα των και εφιλοξένησαν σχεδόν καθ’όλην την διάρκειαν του ανταρτοπολέμου. Και τώρα με την αποκατάστασιν της ησυχίας πάλιν τρέχουν στα άφθονα νερά να βοηθήσουν τους στρατιώτας εις το πλύσιμο των αυτοκινήτων.
Πληθυσμός:1913=465. 1920=515. 1928=452. 1940=628. 1951=571. 1961=580.1971=479. 1981=506. 1991=741. 2001=626. 2011=830.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου