Όταν ο Ντέιβιντ Κάμερον τίμησε τη δέσμευσή του για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την Ευρώπη μετά την απροσδόκητα ηχηρή εκλογική νίκη του περασμένου έτους, η επιλογή που τέθηκε ενώπιον των Βρετανών ψηφοφόρων ήταν περίπου η εξής: Κρατήστε το status quo ή κάντε ένα άλμα στο άγνωστο. Σε κάποιο σημείο κατά τους τελευταίους μήνες, το status quo έπαψε να είναι το επίκεντρο στη συζήτηση του δημοψηφίσματος. Είτε το Ηνωμένο Βασίλειο παραμείνει είτε όχι, μετά το σημερινό δημοψήφισμα τίποτα δεν θα είναι το ίδιο για τη Βρετανία, την ΕΕ ή ακόμη και τον Δυτικό κόσμο.
Η εκστρατεία του Brexit, της οποίας ο τραγικός επίλογος ήταν η δολοφονία ενός μέλους του Βρετανικού Κοινοβουλίου που ήταν υπέρ της ΕΕ από έναν άγγλο εξτρεμιστή, εξέθεσε το διχασμό εντός της Βρετανίας, που λίγοι συνειδητοποίησαν ότι είναι τόσο βαθύς. Στην ευρωπαϊκή ήπειρο και στις ΗΠΑ, το πολιτικό έδαφος έχει τρανταχτεί αφότου ο Κάμερον ζήτησε το δημοψήφισμα. Μια πρωτοφανής μεταναστευτική κρίση στην ΕΕ και τα σημαντικά οικονομικά προβλήματα, ιδιαίτερα κατά μήκος της νότιας Ελληνο-Λατινικής ζώνης, προωθούν τα ακραία δεξιά και αριστερά κόμματα, που σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις βρίσκονται πιο κοντά από ποτέ στην εξουσία στην Ευρώπη. Πέρα από τον Ατλαντικό, ο Ντόναλντ Τραμπ άλλαξε τελείως τα δεδομένα της πολιτικής, βασισμένος στις ίδιες δυνάμεις, όπως και τα αυξανόμενα πολιτικά αουτσάιντερ στην ΕΕ.
Η ψηφοφορία-θρίλερ στη Βρετανία - μια χώρα που θεωρείται συνήθως ως ρεαλιστική, ακόμα και φλεγματική, στην εκλογική πολιτική της (αν όχι και στο κοινοβουλευτικό "θέατρο" ή στις συνήθειες παρακολούθησης ποδοσφαίρου)- συνέπεσε αλλά και βάθυνε την κρίση της δυτικής πολιτικής τάξης που χτίστηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και ενισχύθηκε και επεκτάθηκε με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989. Το σημερινό δημοψήφισμα, ανεξάρτητα από την έκβασή του, μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι απλώς η αρχή μεγαλύτερων προβλημάτων.
Η νέα Βρετανία
Τα σενάρια-σοκ από μία αποχώρηση είναι σαφέστερα, όπως τόνισε και ο Κάμερον σε όλη την εκστρατεία. Οι αγορές θα δεχθούν μεγαλύτερη πίεση, περιμένοντας μια απότομη πτώση της βρετανικής λίρας και των αποθεμάτων, πιθανόν παρεμβάσεων της κεντρικής τράπεζας, και πιο αργής ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να ξαναχτίσει τις παγκόσμιες εμπορικές σχέσεις του σχεδόν από το μηδέν. Ακόμη και αν υποτεθεί μια ομαλή μεταβίβαση της εξουσίας στην Downing Street κατά τις εβδομάδες μετά το δημοψήφισμα, όπως ευρέως αναμένεται αν ο Κάμερον χάσει το δημοψήφισμα, το πολιτικό κόστος θα διαρκέσει περισσότερο, ιδίως αν η Σκωτία -ενδεχομένως μαζί με την Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία, που θέλουν να μείνουν στην ΕΕ - προχωρήσει προς την απόσχισή της από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Άσχετα με το τι θα συμβεί σήμερα, ο Κάμερον αντιμετωπίζει άμεσες προκλήσεις για την ηγεσία του κόμματος και της χώρας του. Η αντιευρωπαϊκή βάση των Τόρις είναι έξαλλη με τον πρωθυπουργό ο οποίος, όσο περίεργο και αν φαίνεται από τη σκοπιά τού σήμερα, αναμένεται να ενοποιήσει τους Συντηρητικούς ζητώντας ένα δημοψήφισμα που θα θέσει τους αντιευρωπαϊκούς δαίμονες "εκτός παιχνιδιού" μια και καλή.
Η πιθανή αντικατάστασή του από τον Μπόρις Τζόνσον, υπερασπιστή της αποχώρησης και πρώην δήμαρχο του Λονδίνου, ή την Υπουργό Εσωτερικών Τερέζα Μέι, η οποία υποστηρίζει την παραμονή, δεν έχει επιβληθεί για να πουλήσει κάποια κυβερνητική ατζέντα σε ένα εκλογικό σώμα. Ωστόσο, οποιοσδήποτε διάδοχος θα πρέπει να τηρήσει μια συντηρητική διάθεση εχθρική προς το τι αντιπροσωπεύει η ΕΕ (με ή χωρίς τη Βρετανία): Για τα ανοιχτά σύνορα ως τους ανθρώπους, το ελεύθερο εμπόριο και τη στενή συνεργασία με τους συμμάχους. Ακόμα κι αν μείνει, τα περιθώρια του Κάμερον για ελιγμούς θα μπορούσαν κάλλιστα να περιοριστούν από την παρατεταμένη πικρία από την εκστρατεία.
"Αποσύνθεση της ΕΕ"
Το άλλο τεράστιο ανοιχτό ερώτημα μετά το δημοψήφισμα είναι το πώς η Ηπειρωτική Ευρώπη, ίσως και η διατλαντική συμμαχία, θα αντέξουν τις πολιτικές μετασεισμικές δονήσεις από τη Βρετανία. Το πεδίο αυτό φαίνεται πιο ασταθές εδώ και δεκαετίες, και άλλα δυνητικά διασπαστικά γεγονότα περιμένουν στη γωνία. Λίγους μήνες μετά το δημοψήφισμα, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ολλανδία διεξάγουν εκλογές στις οποίες τα ακροδεξιά κόμματα, που περιφρονούν τόσο την ΕΕ, την Αμερική και το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, όσο και οτιδήποτε θεμελιωμένο στη Βρετανία, αναμένεται να τα πάνε καλύτερα από ποτέ. Τον περασμένο μήνα στην Αυστρία, ο ακροδεξιός υποψήφιος έχασε την προεδρία για μερικές χιλιάδες ψήφους.
Σε αυτές τις ταραχώδεις ημέρες στην Ευρώπη, οι ΗΠΑ δεν παίζουν τον συνήθη ρόλο τους ως θεμέλιο της Δύσης με την ίδια αίσθηση σκοπού. Ο Μπαράκ Ομπάμα μετατόπισε την προσοχή της Αμερικής προς την Ασία καθώς και τη Μέση Ανατολή και μακριά από την Ευρώπη, η οποία μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν πρόβλημα κάποιου άλλου αιώνα στην Ουάσιγκτον.
Τα άσχημα συναισθήματα από τον πόλεμο στο Ιράκ και οι επακόλουθες αποκαλύψεις του Έντουαρντ Σνόουντεν σχετικά με τις παρακολουθήσεις των Αμερικανών -που, με τη σειρά τους, εξέθεσαν κατά πολλούς στην Ουάσιγκτον τον σπασμωδικό ευρωπαϊκό αντιαμερικανισμό- άφησαν μια πικρή γεύση στις διατλαντικές σχέσεις. Οι αξιοσημείωτες απόψεις εξωτερικής πολιτικής που εκφράζει ο Τραμπ, ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων, είναι ο θαυμασμός για τον Βλαντιμίρ Πούτιν και οι αμφιβολίες σχετικά με τη χρησιμότητα της στρατιωτικής συμμαχίας του ΝΑΤΟ, της μόνης ομάδας που συγκεντρώνει τις δημοκρατίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης.
"Αρκεί μόνο να δούμε ποιος επικροτεί την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ - και φυσικά είναι το Κρεμλίνο" δήλωσε ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ και Πρωθυπουργός της Δανίας, Άντερς Φογκ Ράσμουσεν, σε μια πρόσφατη συνέντευξη. " Ο Πούτιν θα το θεωρήσει ως μια αποδυνάμωση της ΕΕ και της Δυτικής κοινότητας στο σύνολό της, και δικαίως". Αποκάλεσε μάλιστα τις επιπτώσεις στην ασφάλεια της Δύσης "καταστροφικές".
Κάποιοι θεωρούν τέτοιου είδους λόγια υπερβολή, αλλά άλλες προσωπικότητες στο ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο που είναι γνωστές για τη νηφαλιότητά τους έχουν μετατραπεί σε επίδοξες Κασσάνδρες. "Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, το δημοψήφισμα [στη Βρετανία] μπορεί να πυροδοτήσει τη διαδικασία της αποσύνθεσης της ΕΕ", δήλωσε ο Μάριο Μόντι, ο οποίος κατείχε ισχυρές θέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ήταν επικεφαλής μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης στην Ιταλία μετά την οικονομική κρίση. Χαρακτήρισε τις μετασεισμικές δονήσεις από τη Βρετανία, ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί, ως τη μεγαλύτερη υπαρξιακή απειλή για την Ευρώπη από τη συνεχιζόμενη πίεση, παρότι μειώνεται φέτος, από τη μαζική μετανάστευση ή την υποτροπή της κρίσης του ελληνικού χρέους. "Οι μηχανισμοί που επέτρεψαν στην ΕΕ να ενισχυθεί [στο παρελθόν] έχουν αποδυναμωθεί από λαϊκιστικές δυνάμεις" είπε ο Μόντι σε μια ιδιωτική συνάντηση Ιταλών και Αμερικανών επιχειρηματιών στη Βενετία την περασμένη εβδομάδα.
"Ποτέ δεν είσαι ο ίδιος μετά από μια επιθανάτια εμπειρία", δήλωσε ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ στις Βρυξέλλες. Οι τελευταίοι μήνες έχουν δείξει ότι στους ανταγωνιστές εκτός της ΕΕ και στους ευρωσκεπτικιστές εντός της εύθραυστης ένωσης, "σημάδια αποσύνθεσης", που η Κίνα, για παράδειγμα, θα εκμεταλλευτεί στις σχέσεις της με την Ευρώπη, πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Σε ολόκληρη την ΕΕ, η υποστήριξη για το λεγόμενο ευρωπαϊκό σχέδιο έχει μειωθεί σημαντικά από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Οι δημοσκοπήσεις για τα εξτρεμιστικά κόμματα δείχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το ακροαριστερό Podemos στην Ισπανία, που ιδρύθηκε μόλις πριν από δύο χρόνια, είναι πιθανόν να τερματίσει δεύτερο στις κοινοβουλευτικές εκλογές της Κυριακής, μπροστά από τους πάλαι ποτέ κυρίαρχους Σοσιαλιστές. Σε λιγότερο από μια δεκαετία, τα ποσοστά θετικής αντιμετώπισης της ΕΕ στην Ισπανία αυξήθηκαν από 80 τοις εκατό έως 47 τοις εκατό σήμερα, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Pew που κυκλοφόρησε αυτό το μήνα.
Στη Γαλλία, το 38 τοις εκατό έχουν πλέον θετική γνώμη για την ΕΕ, σε σύγκριση με 69 τοις εκατό το 2004, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση. Υπό αυτή την έννοια, οι Γάλλοι είναι ακόμα πιο ευρωσκεπτικιστές από τους παραδοσιακά ευρω-κουρασμένους Βρετανούς, το 44 τοις εκατό των οποίων είχε μια θετική άποψη για την ΕΕ. Στην υπεράσπιση του μπλοκ, η υποστήριξη για περισσότερα κυβερνητικά όργανα, και όχι μόνο για την ΕΕ, έχει μειωθεί απότομα σε όλη τη Δύση.
Επιφυλακτική ευρω-αισιοδοξία
Υπάρχει ένα πιθανό φωτεινό σημείο: Στη Γαλλία και τη Βρετανία, η πλειοψηφία των ανθρώπων 18-34 ετών έχει μια θετική άποψη για την ΕΕ, γεγονός που υποδηλώνει μια πιθανή πηγή μελλοντικής δύναμης. Η ίδια μελέτη του Pew που ερεύνησε 10 ευρωπαϊκές χώρες, διαπίστωσε επίσης ότι, κάπως παραδόξως στο πλαίσιο της συνολικής απογοήτευσης με την ΕΕ, το 74 τοις εκατό των ερωτηθέντων πίστευε ότι "θα πρέπει να διαδραματίσει έναν πιο ενεργό ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις", ενθαρρύνοντας επίσης τους επιφυλακτικούς ευρω-αισόδοξους. Επτά στους 10 Ευρωπαίους δήλωσε ότι το Brexit θα είναι "κακό" για την ΕΕ.
Η αναζήτηση για οδηγούς αισιοδοξίας έχει ήδη αρχίσει. "Ίσως αυτό να είναι το σοκ που χρειάζονται οι Βρυξέλλες", είπε ο Τζιλς Μέριτ, ιδρυτής του think tank Friends of Europe στις Βρυξέλλες και συγγραφέας του βιβλίου: "Slippery Slope: Europe’s Troubled Future", που αναφέρεται στο Brexit. Ο ευρωπαίος Επίτροπος για την Ψηφιακή Οικονομία Γκίντερ Έτινγκερ, ένα ανώτερο στέλεχος του κυβερνώντος γερμανικού κεντροδεξιού κόμματος, την περασμένη εβδομάδα είπε ότι θα μπορούσε να παρακινήσει τις υπόλοιπες χώρες να ακολουθήσουν. "Οι προσδοκίες μου θα ήταν ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο θα συλλέξει νέα δυναμική", δήλωσε, αν και ο ίδιος είχε προειδοποιήσει για ένα "φαινόμενο ντόμινο" που θα μπορούσε να ωθήσει και άλλους προς τις εξόδους της ΕΕ.
Οι ηγέτες της ΕΕ θα προβούν σε απολογισμό μετά το δημοψήφισμα σε μια προγραμματισμένη συνάντηση στις Βρυξέλλες την επόμενη εβδομάδα. Οι 28 σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, οι Ευρωπαίοι συν οι ΗΠΑ και ο Καναδάς θα συγκεντρωθούν για την εξαμηνιαία σύνοδο κορυφής στη Βαρσοβία, από τις 8 Ιουλίου, έχοντας την ευκαιρία να κάνουν μια επίδειξη ενότητας για τις κάμερες. Ωστόσο, η τρέχουσα πολιτική διάθεση και οι βαθύτερες αλλαγές θα εμποδίσουν οποιαδήποτε προσπάθεια για την επανεκκίνηση όχι μόνο της ΕΕ, αλλά και του Δυτικού στρατοπέδου.
Το παλιό μοντέλο ηγεσίας στην Ευρώπη - μια ισχυρή εταιρική σχέση Γαλλίας-Γερμανίας, που συμπληρωνόταν από μια εξωστρεφή Βρετανία την οποία υποστήριζε μια σημαντική στρατιωτική δύναμη και οι ισχυρισμοί για μια "ειδική" σχέση με την Ουάσινγκτον - έχει αναιρεθεί. Τα χρόνια οικονομικά προβλήματα της Γαλλίας έχουν δυσκολέψει τους τελευταίους τρεις γάλλους πρόεδρους, μειώνοντας σημαντικά την υποστήριξή τους και αφαιρώντας από τη Γερμανίδα Καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ έναν εταίρο στο Παρίσι. Με τις εκλογές τον επόμενο χρόνο και τις απεργίες στους δρόμους, ο σημερινός γάλλος ηγέτης, Φρανσουά Ολάντ, δεν είναι σε θέση να συνεργαστεί με τη Μέρκελ ως επικεφαλής μιας ευρωπαϊκής αναγέννησης.
Το τέλος της φιλελεύθερης Ευρώπης, το τέλος της ομοσπονδιακής Ευρώπης
Από την ανάληψη των καθηκόντων του το 2010, ο Κάμερον έχει εστιάσει την προσοχή του στην εγχώρια και, πιο πρόσφατα, στην εσωκομματική διαμάχη των Συντηρητικών. Καθώς ότι η κυβέρνηση Κάμερον μείωσε την άμυνα, η παραδοσιακή ηγεσία της Βρετανίας στον τομέα της ασφάλειας έχει μειωθεί. Εντός της ΕΕ, οι χώρες της Βόρειας και της Ανατολικής Ευρώπης καλωσορίζουν την κυριαρχία της Βρετανίας σε συζητήσεις για περισσότερο ελεύθερο εμπόριο, τη συνέχιση των κυρώσεων στη Ρωσία και την πιο αληθινή ενιαία αγορά εντός της Ευρώπης για αγαθά, εργασία και υπηρεσίες.
Ωστόσο, αν επιβιώσει, ο Κάμερον θα είναι δύσκολο να ρίξει οποιοδήποτε βάρος στην ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, ιδιαίτερα οι Γερμανοί, λέγεται ότι είναι πολύ θυμωμένοι μαζί του επειδή επέβαλε αυτό που βλέπουν ως μια κομματική διαμάχη στην ΕΕ, τη στιγμή που έχει να ασχοληθεί με τόσα άλλα προβλήματα, όπως η μετανάστευση και η άνοδος του λαϊκισμού.
Οπουδήποτε και αν κοιτάξουμε αυτές τις μέρες, το Δυτικό στρατόπεδο αποσυντίθεται. Το ακμάζον διατλαντικό εμπόριο συνήθιζε να είναι η κόλλα που το συγκρατούσε. Τώρα, τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικάνοι υποψήφιοι, όπως και ένα μεγάλο μέρος του ευρωπαϊκού κατεστημένου, αντιτίθενται σε μεγάλο βαθμό στο ελεύθερο εμπόριο. Η προτεινόμενη εμπορική συμφωνία ΤΤΙΡ μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ, την οποία οι υποστηρικτές "διαφήμιζαν" ως ανανέωση των διατλαντικών όρκων, είναι νεκρή σε όλα εκτός από το όνομα, τουλάχιστον για το προσεχές μέλλον. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ είναι διχασμένες για τη ρύθμιση της ψηφιακής οικονομίας.
Και παρότι οι επιθέσεις του Παρισιού και των Βρυξελλών τους τελευταίους μήνες έφεραν στο εσωτερικό την ανανεωμένη απειλή της τρομοκρατίας, αυτό δεν έχει επιβραδύνει την αίσθηση των διαλυμένων σχέσεων. "Τώρα είναι η χειρότερη δυνατή στιγμή για να συμβεί αυτό", δήλωσε ο Ρομπ Γουέινραϊτ, διευθυντής της Europol, αναφερόμενος ειδικά στο Brexit. Η Βρετανία, δήλωσε σε ένα συνέδριο του POLITICO στο Άμστερνταμ αυτή την εβδομάδα, παρέχει ένα μεγάλο μερίδιο πληροφοριών σχετικά με τρομοκρατικές απειλές σε υπηρεσίες επιβολής του νόμου της ΕΕ.
Όχι μόνο οι πιθανότητες είναι εναντίον σε κάθε επικείμενη αναβίωση μιας Ευρώπης που χτίστηκε γύρω από τις φιλελεύθερες ιδέες των ανοιχτών συνόρων, αλλά και το άλλο όραμα μιας βαθύτερης ομοσπονδιακής ΕΕ αντιμετωπίζει εξίσου μεγάλες πιθανότητες να αναβιώσει. Ο Ντόναλντ Τουσκ, ο πρώην πρωθυπουργός της Πολωνίας και νυν πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που συγκεντρώνει τις χώρες της ΕΕ, επιδίωξε σε πολλές πρόσφατες ομιλίες του να θάψει το παλιό αντανακλαστικό της "ολοκλήρωσης", της "αντιμετώπισης της πραγματικότητας με όλα τα είδη των ουτοπιών". Οι απόψεις του εγκρίθηκαν από, μεταξύ άλλων, τον πρώην υπουργό Εξωτερικών της Γαλλίας, ο οποίος είχε στο παρελθόν θεωρηθεί ως πρωτεργάτης της βαθύτερης ολοκλήρωσης στην ΕΕ. Ένα παλιό ρητό για την Ευρώπη έλεγε ότι το λεγόμενο σχέδιο ήταν σαν ένας καρχαρίας που έπρεπε να προχωρά για να επιβιώσει. Τι θα συμβεί αν ο καρχαρίας σταματήσει να κινείται, ακόμα και αν πάει με την όπισθεν - με ή χωρίς τη Βρετανία στην ένωση; Οι προσεχείς εβδομάδες θα δείξουν.
Αν κάτι μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα για την ευρωπαϊκή πολιτική κατά το παρελθόν έτος είναι ότι, όπως και στην Αμερική αυτές τις μέρες, είναι διχαστική και βαθιά απρόβλεπτη, ιδίως στις χώρες που θεωρούνταν σταθερή, βαρετή "γηραιά Ευρώπη".
Μιλώντας στην Πράγα νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν είπε: "Η Ευρώπη δυτικά μας διαλύεται". Η δεξιά κυβέρνησή αφαίρεσε διαφημίσεις αυτή την εβδομάδα στη Βρετανία, που παρότρυναν τους ψηφοφόρους να ψηφίσουν υπέρ της παραμονής.
ound-origin: initial; background-position: initial; background-repeat: initial; background-size: initial; border: 0px; line-height: 24px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: top;">
politico.eu
loading...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου