Γιατί ο Βλαντιμίρ Πούτιν "ανασταίνει" την KGB

Λίγο αφότου έγινε πρωθυπουργός το 1999, ο Βλαντιμίρ Πούτιν
αστειεύτηκε σε ένα ακροατήριο με κορυφαία στελέχη των υπηρεσιών πληροφοριών, ότι μια ομάδα μυστικών κατασκόπων, που έστειλαν για να διεισδύσουν στην κυβέρνηση, "πέτυχε την εκπλήρωση της αποστολής της". Όπως αποδεικνύεται, ο Πούτιν δεν αστειεύεται. Κατά τα χρόνια του Πούτιν στην εξουσία, όχι μόνο το Κρεμλίνο, αλλά σχεδόν κάθε τομέας του ρωσικού κράτους έχει καταληφθεί από παλιούς πράκτορες της KGB, όπως ο ίδιος.

Την περασμένη εβδομάδα βγήκε η είδηση ότι η αναβίωση τους πρόκειται σύντομα να ολοκληρωθεί με έναν τελικό θρίαμβο: την ανάσταση της ίδιας, της παλιάς KGB. Σύμφωνα με τη ρωσική εφημερίδα Kommersant, ένας σημαντικός νέος ανασχηματισμός των υπηρεσιών ασφαλείας της Ρωσίας βρίσκεται σε εξέλιξη, που θα ενώσει την FSB (τον κύριο οργανισμό που διαδέχθηκε την KGB) με την ξένη υπηρεσία πληροφοριών της Ρωσίας, σε μια νέα υπερ-υπηρεσία που θα ονομάζεται Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας - ένα ρεπορτάζ το οποίο, σημειωτέον, δεν διαψεύσθηκε από το Κρεμλίνο ή την FSB. Η νέα υπηρεσία, η οποία αναβιώνει το όνομα της μυστικής αστυνομίας του Στάλιν μεταξύ 1943 και 1953, θα είναι τόσο μεγάλη και ισχυρή όσο και η παλιά σοβιετική KGB, που απασχολούσε περίπου 250.000 ανθρώπους.
Η δημιουργία του νέου Υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας αντιπροσωπεύει μια "νίκη για το κόμμα των Τσεκιστών», δήλωσε στη Μόσχα η αναλύτρια Τατιάνα Στανόβαγια, αναφερόμενη στην πρώτη μυστική αστυνομία των Μπολσεβίκων. Η σημαντική διαφορά είναι ότι, στον πυρήνα του, ο ανασχηματισμός σηματοδοτεί την διασφάλιση της προσωπικής εξουσίας του Πούτιν στον μηχανισμό ασφαλείας της Ρωσίας.
Ο Πούτιν, ο οποίος το 2004 είπε ότι "δεν υπάρχει τίποτα παρόμοιο με ένα έναν πρώην άντρα της KGB" είχε πάντα μια περίπλοκη σχέση με την FSB. Από τη μία πλευρά, ο Πούτιν επέτρεψε στην FSB να απορροφήσει τα κομμάτια της παλιάς KGB, που αποκόπηκαν όταν ο Μπόρις Γέλτσιν προσπάθησε να διαλύσει τον κάποτε παντοδύναμο μηχανισμό σοβιετικής ασφάλειας στις αρχές του 1990. Σύμφωνα με τον Πούτιν, η FSB ανέκτησε τον έλεγχο των συνόρων της Ρωσίας, τα συνοριακά στρατεύματα και την ηλεκτρονική συλλογή πληροφοριών. Την ίδια στιγμή, πρώην άνδρες της KGB άρχισαν να καταλαμβάνουν κάθε θεσμικό όργανο του κράτους, καθώς και επιχειρήσεις της Ρωσίας.
Αλλά την ίδια στιγμή, ο Πούτιν έχει καταβάλει αρκετές προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση και τον έλεγχο της FSB. Το 2007 έβαλε τον στενό σύμμαχό του Βίκτορ Τσερκέσοφ επικεφαλής του Ομοσπονδιακού Οργανισμού Αντιντόπινγκ και του ανέθεσε τη διερεύνηση των σκοτεινών επιχειρηματικών συναλλαγών κορυφαίων αξιωματούχων της FSB. Όταν το ξεκαθάρισμα του Τσερκέσοφ απέτυχε, ο Πούτιν δημιούργησε έναν άλλο αντίπαλο Οργανισμό για την Ασφάλεια, την Εξεταστική Επιτροπή, και του ανέθεσε αυτό τη διερεύνηση υψηλού προφίλ πολιτικών δολοφονιών, όπως αυτές της δημοσιογράφου Άννας Πολιτκόφσκαγια και του πολιτικού της αντιπολίτευσης Μπόρις Νέμτσοφ.
Τώρα, όμως, ο Πούτιν φαίνεται να έχει αφήσει πίσω την πολιτική του διαίρει και βασίλευε και να ενισχύει την εξουσία του με μερικούς σούπερ-φορείς: την Εθνική Φρουρά - που δημιουργήθηκε τον Ιούλιο και που ένωσε στρατεύματα της εσωτερικής ασφάλειας υπό τον έλεγχο του Κρεμλίνου - και τώρα το νέο Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας. Ο Πούτιν θα ελέγχει προσωπικά αυτούς τους υπερ-φορείς. "Τη νύχτα της 18ης -19ης Σεπτεμβρίου... η χώρα περνούσε από τον αυταρχισμό στον ολοκληρωτισμό", έγραψε ο πρώην φιλελεύθερος βουλευτής της Δούμας Γκενάντι Γκούντκοφ στη σελίδα του στο Facebook.
Περαιτέρω απόδειξη της συγκέντρωσης εξουσίας του Πούτιν στα χέρια του είναι η συνεχής εκκαθάριση που ξεκίνησε τη διάρκεια του καλοκαιριού και έχει ήδη στοιχίσει κεφάλια στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών, την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας (σωματοφύλακα του Πούτιν), την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και τους Ρωσικούς Σιδηροδρόμους, καθώς και στον Αρχηγό του Επιτελείου του προέδρου και προσωπικό του έμπιστο Σεργκέι Ιβάνοφ.
Ο στόχος σε όλες τις περιπτώσεις φαίνεται να είναι η αντικατάσταση της παλιάς φρουράς του Πούτιν με νεότερους, πιο πιστούς και λιγότερο ανεξάρτητους ως προσωπικότητες. Το ίδιο μοτίβο έχει επαναληφθεί μεταξύ των περιφερειακών διοικητών - τέσσερις εκ των οποίων έχουν πρόσφατα απολυθεί και δύο έχουν αντικατασταθεί από τους προσωπικούς σωματοφύλακες του Πούτιν.
Προστασία του καθεστώτος
Η δημιουργία του Υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας αποτελεί μέρος ενός "σχεδίου με στόχο την αντικατάσταση των παλαιών συμμάχων με νέους" δήλωσε ο ανεξάρτητος αναλυτής που εδρεύει στη Μόσχα Στανισλάβ Μπελκόφσκι. Στον Πούτιν "δεν αρέσει να περιβάλλεται από ανθρώπους που αισθάνονται άθικτοι, λόγω της προσωπικής τους εγγύτητας προς αυτόν. Δεν θέλει να έχει καμία σχέση με τους παλιούς φίλους του, θέλει ανθρώπους που μπορούν να εκτελούν τις επιθυμίες του". Έχει επιλέξει ακόμη και κάποιον υπεύθυνο για τις απολύσεις - τον Σεργκέι Κορόλεφ, επικεφαλής του τμήματος οικονομικής ασφάλειας της FSB- για να διώχνει και να εξαλείφει τυχόν ανεξάρτητες φωνές στο νέο υπουργείο Ασφαλείας, δήλωσε ο Μπελκόφσκι.
Η βαθύτερη σημασία όλων αυτών των εκκαθαρίσεων και των ανασχηματισμών πηγαίνει πέρα από την απλή "κρεμλινολογία". Πρόκειται για σαφή σημάδια ενός καθεστώτος που προετοιμάζεται για πρόβλημα. Από τότε που οι τιμές του πετρελαίου άρχισαν να πέφτουν το 2013, το Κρεμλίνο προετοιμάζεται για αναταραχές και δυσαρέσκεια - κυρίως με τη βοήθεια αντιπερισπασμών, όπως η προσάρτηση της Κριμαίας και η εκστρατεία στη Συρία. Αλλά ο Πούτιν ετοιμάζεται και μια "σιδερογροθιά".
"Η KGB, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε, δεν ήταν μια παραδοσιακή υπηρεσία ασφάλειας με τη δυτική έννοια του όρου - που σημαίνει ένας οργανισμός επιφορτισμένος με την προστασία των συμφερόντων της χώρας και των πολιτών της", έγραψε ο αναλυτής ασφαλείας Αντρέι Σολντάτοφ, ιδρυτής της ιστοσελίδας Agentura.Ru. "Πρωταρχικό καθήκον του είναι η προστασία του καθεστώτος. Οι δραστηριότητές του περιλαμβάνουν το κυνήγι των κατασκόπων και των διαφωνούντων και την εποπτεία των μέσων ενημέρωσης, του αθλητισμού, ακόμα και της εκκλησίας. Οργάνωσε επιχειρήσεις τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας, αλλά και στις δύο σφαίρες, το κύριο καθήκον του ήταν πάντα να προστατεύει τα συμφέροντα όποιου κατοικεί σήμερα στο Κρεμλίνο".
Αυτό είναι ακριβώς ό,τι το Κρεμλίνο χρειάζεται σήμερα, καθώς ο πληθωρισμός παραμένει σε διψήφιο αριθμό και οι ρωσικές επιχειρήσεις παραμένουν αποκομμένες από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές και τις επενδύσεις, εξαιτίας των δυτικών κυρώσεων για την Ουκρανία. "Δεν μπορώ να θυμηθώ μια εποχή που τόσοι πολλοί τύποι των υπηρεσιών ασφαλείας ανέβηκαν στην εξουσία με τη μία" έγραψε στη σελίδα του στο Facebook ο Ντμίτρι Γκουντκόφ, ανεξάρτητος βουλευτής της Δούμα. "Δεν ξέρουμε τίποτα για την εμπειρία της διαχείρισης αυτών των ανθρώπων. Η προετοιμασία των όπλων για μάχη είναι ο σκοπός όλων αυτών των διορισμών. Το Κρεμλίνο δεν μπορεί να εμπιστευτεί κανέναν, πέρα από όσους φορούν στολή".
"Εξολοθρευτής 2"
Υπάρχει και ένας τελικός, πιο προσωπικός λόγος για την εκκαθάριση του Πούτιν και την αναβίωση του Υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας. "Κατά κάποιο τρόπο, αυτό είναι ένα σημάδι της δύναμης του Πούτιν, επειδή αισθάνεται αρκετά βέβαιος για την πλήρη, προσωπική, αυταρχική διακυβέρνηση", δήλωσε ο Μπελκόφσκι, ο οποίος ενημέρωσε το Κρεμλίνο στα μέσα της δεκαετίας του 2000. "Είναι επίσης ένα σημάδι αδυναμίας, διότι ο λόγος πίσω από αυτό είναι να εκτονώσει τη δυνατότητα ενός πραξικοπήματος στο παλάτι". Ο Πούτιν είναι ένας "άνθρωπος των συστημάτων και των θεσμών", σύμφωνα με τον Μπελκόφσκι και ως εκ τούτου γνωρίζει ότι οι σύμμαχοί του είναι, επίσης, οι μεγαλύτερες απειλές για την εξουσία του.
Με τη δημιουργία του υπερ-υπουργείου, ο Πούτιν ολοκληρώνει έναν πλήρη κύκλο 25 ετών. Όταν ο Μπόρις Γιέλτσιν ήρθε στην εξουσία το 1991, στον απόηχο ενός σκληροπυρηνικού πραξικοπήματος κατά του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, που σε μεγάλο βαθμό χρηματοδοτήθηκε από την KGB και το αφεντικό της, Βλαντιμίρ Κρουτσκόφ, ο νέος ηγέτης της Ρωσίας προσπάθησε να δημιουργήσει ένα γραφείο ασφαλείας που δεν θα αναμιγνυόταν στην πολιτική ή την κοινωνία και θα περιοριζόταν αυστηρά στην επιβολή του νόμου. Ο Γιέλτσιν απέτυχε. Σύμφωνα με τον Σολντάτοφ, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 "διάφορα συστατικά μέρη και λειτουργίες της παλιάς KGB είχαν αρχίσει να επιστρέφουν στην FSK, όπως το υγρό μέταλλο του android δολοφόνου Τ-1000 στον "Εξολοθρευτή 2… που επανασυστάθηκε σιγά-σιγά αφού κάηκε".


Τώρα, αυτά τα κομμάτια τελικά συγχωνεύτηκαν σε ένα ολοκληρωμένο αντίγραφο του πρωτοτύπου - αλλά με μια σημαντική διαφορά. Το νέο Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας έχει σχεδιαστεί ειδικά ως εγγυητής της εξουσίας του Πούτιν. Όποιος είναι επικεφαλής του νέου υπουργείου θα είναι σίγουρα ένας σημαντικός πολιτικός παράγοντας - αλλά είναι σαφές ότι το πραγματικό κεφάλι τόσο του ρωσικού κράτους όσο και των νέων, ενοποιημένων οργάνων ασφαλείας θα είναι ο ίδιος ο Πούτιν.
Αυτό δεν έχει συμβεί από την ηγεσία του Γιούρι Αντρόποφ, αρχηγού της KGB που έγινε Γενικός Γραμματέας μεταξύ 1982-1984. Προήδρευσε στην κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, σε έναν πόλεμο στο Αφγανιστάν που είχε σχεδιαστεί για να ενισχύσει τη δημοτικότητα του καθεστώτος και γρήγορα έγινε καταστροφικός, και, τέλος, μιας επιταχυνόμενης οικονομικής κρίσης που κανένα ποσό καταστολής ή προπαγάνδας δεν θα μπορούσε να αποτρέψει από το να καταρρεύσει και να γίνει επανάσταση. Ο Πούτιν ελπίζει ότι αυτή τη φορά, η πιο σκληρή καταστολή και η πιο έξυπνη προπαγάνδα θα τον σώσουν από την ίδια μοίρα.
politico.eu

loading...