Τόσες και τόσες φιλότιμες προσπάθειες για την ανάδειξη ενός σπάνιου και
μοναδικού φυσικού μνημείου όπως ο ΌΛΥΜΠΟΣ, κινδυνεύουν να πέσουν στο κενό από την σύνδεση του Μυθικού βουνού με ατυχήματα και ανθρώπινες απώλειες. Από βουνό των θεών και ιδιαίτερα θρόνος του Δία, παγκόσμια γνωστό και θελκτικό για εκατομμύρια ανθρώπους, κινδυνεύει να μετατραπεί σε θρόνο του Άδη. Δεν του αξίζει τέτοια τύχη. Το προηγούμενο χρονικό διάστημα τρία απανωτά περιστατικά, τα δύο θανατηφόρα, με έμπειρους αναρριχητές εγείρουν και πάλι, για πολλοστή φορά, κραυγή αγωνίας. Τι συμβαίνει στο βουνό; « Ποιός φταίει; »
Αλλοίμονο σε όποιον υποτιμά το βουνό, πιστεύοντας ότι μπορεί να το δαμάσει, να το κατακτήσει, να το νικήσει. Το βουνό είναι πιο δυνατό και το δείχνει σε κάθε ευκαιρία. Έμπειροι και άπειροι πρέπει να το παίρνουν εξίσου στα σοβαρά, να νιώθουν το δέος του, το φόβο του, την ανάσα του και να λαμβάνουν τα ίδια ακριβώς μέτρα ασφαλείας, είτε ανεβαίνουν για πρώτη είτε ανεβαίνουν για εκατοστή φορά…
Ατύχημα στο βουνό μπορεί να συμβεί στον καθένα. Άπειροι ή έμπειροι, τουρίστες του Σαββατοκύριακου ή επαγγελματίες οδηγοί βουνού και όλες οι ενδιάμεσες περιπτώσεις είναι εκτεθειμένοι σε πολλούς κινδύνους, τους αντικειμενικούς που οφείλονται στις δυσκολίες του πεδίου και τις καιρικές συνθήκες και τους υποκειμενικούς που οφείλονται στις ελλείψεις και τις αδυναμίες του καθένα. Για να φτάσει κάποιος στον Μύτικα πρέπει να περπατήσει το στενό κι εκτεθειμένο μονοπάτι κάτω από τη βραχώδη ορθοπλαγιά του Στεφανιού και να σκαρφαλώσει ένα βραχώδες λούκι 250 μέτρων με κλίση 45 μοιρών, χρησιμοποιώντας και τα χέρια. Τα περισσότερα ατυχήματα συμβαίνουν εκεί. Ωστόσο, τα τρία πρόσφατα ατυχήματα συνέβησαν σε άλλα σημεία του βουνού. Ο πιο συνηθισμένος λόγος ατυχήματος στο λούκι του Μύτικα είναι γλίστρημα και πτώση λόγω υγρασίας ή πάγου στα βράχια, ενίοτε και από έλλειψη κατάλληλων παπουτσιών. Το καλοκαίρι η πρόσβαση από τα μονοπάτια στο οροπέδιο των Μουσών είναι εφικτή για όποιον έχει απλώς ένα καλό επίπεδο φυσικής κατάστασης. Έτσι, εκατοντάδες τουρίστες, Έλληνες και ξένοι, πολλοί φορώντας ένα απλό ζευγάρι αθλητικά παπούτσια, απολύτως ακατάλληλα για το βουνό, επιχειρούν ν’ ανέβουν στη μυθική κορυφή του Ολύμπου από το λούκι ή την Κακόσκαλα, μια παραπλήσια βραχώδη διαδρομή, επίσης απαιτητική, όπως υποδηλώνει το όνομά της.
Συγκριτικά με τον τεράστιο αριθμό των ανθρώπων που σκαρφαλώνουν στην κορυφή και αν προσμετρηθεί ότι πολλοί από αυτούς αγνοούν ακόμα και τα βασικά της ορειβασίας, όπως η χρήση κράνους, τα ατυχήματα είναι μάλλον λίγα. Ωστόσο η κλίση του σημείου και ο γκρεμός από κάτω κάνει τα περισσότερα από αυτά σοβαρά ή και θανατηφόρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το χειμώνα που το λούκι είναι χιονισμένο αν και εκ των πραγμάτων το ανεβαίνουν μόνο έμπειροι ορειβάτες με κατάλληλο εξοπλισμό παρ΄ όλα αυτά είχαμε θανατηφόρα ατυχήματα λόγω χιονοστιβάδων.
Αναντίρρητα, σε μεγαλύτερο βαθμό από τ΄ άλλα βουνά, ο Όλυμπος, αν και είναι ένα από τα πιο αγαπημένα βουνά των ανά τον κόσμο φυσιολατρών χαρακτηρίζεται από απρόβλεπτες και επικίνδυνες καιρικές συνθήκες σ΄ όλη τη διάρκεια του χρόνου (καταιγίδες - χαλαζοθύελλες – χιονοθύελλες – χιονοστιβάδες – αέρηδες). Το κλίμα του Ολύμπου στις χαμηλότερες περιοχές είναι τυπικά μεσογειακό, δηλαδή θερμό και ξηρό το καλοκαίρι και υγρό τον χειμώνα. Στις ψηλότερες περιοχές είναι πιο υγρό και πιο τραχύ με εντονότερα φαινόμενα: σ’ αυτές τις περιοχές πέφτει συχνά χιόνι όλο τον χειμώνα, ενώ η βροχή και το χιόνι είναι συνηθισμένα φαινόμενα και το καλοκαίρι. Η θερμοκρασία κυμαίνεται τον χειμώνα από –10 βαθμούς Κελσίου μέχρι και –30 βαθμούς και το καλοκαίρι από –10(!) βαθμούς Κελσίου μέχρι 20 βαθμούς πάνω από το μηδέν ενώ οι ισχυροί άνεμοι είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. • Σε «αστάθμητους» παράγοντες (χιονοστιβάδες, σφοδρή χιονοθύελλα, παρατεταμένη ομίχλη, κατολίσθηση βράχων, κεραυνούς κ.α.)
• Σε έλλειψη επαρκούς εκπαίδευσης και εμπειριών. Δεν αρκεί μόνο μια παρακολούθηση σχολής λίγων εβδομάδων ή ανάβασης μικρών βουνών.
• Σε υπέρβαση των δυνατοτήτων του αθλητή, ορειβάτη, επισκέπτη. Όπως σε πολλές εκδηλώσεις της ζωής, οι υπερβάσεις των δυνατοτήτων μας προκαλούν δυσάρεστα γεγονότα. Η γνώση των προσωπικών ορίων του καθενός είναι βασικό στοιχείο επιβίωσης.
• Σε έλλειψη κατάλληλου εξοπλισμού ή κακής χρήσης αυτού.
• Σε έλλειψη γνώσης της μορφολογίας και των ιδιαίτερων συνθηκών του κάθε βουνού.
Άρα, καθίσταται απαιτητική η ανάβαση στο βουνό των Θεών. Ο Όλυμπος δεν είναι ούτε Πάρνηθα, ούτε Παρνασσός. Είναι το βουνό που, αν δεν το σεβαστείς, για κλάσματα του δευτερολέπτου μπορεί να αποβεί μοιραίο. Άρα, ο Όλυμπος από αυτή την άποψη είναι δύσκολος. Το μεγάλο του υψόμετρο (2.918 μ.) κουράζει ακόμα και τον έμπειρο ορειβάτη. Η υψομετρική διαφορά που πρέπει να καλύψει κανείς ξεκινώντας από τα σημεία εκκίνησης μέχρι το οροπέδιο των Μουσών, στα 2.600 μ., όπου βρίσκονται τα ψηλότερα καταφύγια, είναι περίπου 1.600 μ. Από εκεί έχει θέα και πρόσβαση στις κορυφές του Ολύμπου που βρίσκονται περιμετρικά του οροπεδίου. (Στην ψηλότερη, τον Μύτικα, στο Στεφάνι, στο Σκολιό, στον Προφήτη Ηλία).
Προβάλλουν λοιπόν για μας τους εθελοντές διασώστες αμείλικτα ερωτήματα για το πώς μπορεί να βελτιωθεί η παροχή διάσωσης και να καταστεί πιο αποτελεσματική. Και αυτό γιατί, υφίστανται αντικειμενικές δυσχέρειες, καθώς :
• Τα περισσότερα ατυχήματα έχουν γίνει και θα γίνονται στις κορυφές του Ολύμπου. Άρα για να φθάσει η ομάδα διάσωσης σ΄ αυτά τα σημεία υπό κανονικές συνθήκες με φορτίο που αγγίζει και τα 30 κιλά χρειάζονται περίπου 6-7 ώρες. Τους δε χειμερινούς μπορεί και 18-20 ώρες. Όπως μπορεί να καταλάβει κανείς και δη η Πολιτεία ο τραυματίας δεν μπορεί να περιμένει .... Το ποιος θα ζήσει αποφασίζει ο χρόνος. Όσο εκπαιδευμένη και να είναι μια διασωστική ομάδα, η προσέγγιση και η διακομιδή των θυμάτων με τα πόδια είναι εξαιρετικά χρονοβόρα σε ατυχήματα όπου κάθε λεπτό είναι πολύτιμο αφού οι τραυματίες περιμένουν σε ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες ή έχουν σοβαρές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. (Σ΄ αυτό το σημείο είναι λυπηρό αλλά πρέπει να αναφερθεί ότι πολλές φορές η μεταφορά των νεκρών ορειβατών γίνεται με ζώα. Κρίμα. Δε γίνονται σε καμιά χώρα αυτά.)
• Οι ενισχύσεις που καταφθάνουν στην περιοχή θέλουν αλλά δεν μπορούν να προσφέρουν στον Όλυμπο λόγω μεγάλης απόστασης της έδρας τους από το βουνό (ο τραυματίας δεν μπορεί να περιμένει!) και της έλλειψης γνώσης της μορφολογίας και των ιδιαίτερα επικίνδυνων καιρικών συνθηκών του Ολύμπου με ανάλογες εμπειρίες. Αυτές οι δυνάμεις δεν μπορούν να προσφέρουν στον Όλυμπο:
α) λόγω αποστάσεως. Όσες φορές χρειάσθηκε έρχονται καταπονημένοι, μετά από πολύωρο ταξίδι τους και δεν είναι δυνατό οι τοπικές δυνάμεις να τους περιμένουν για κοινή ανάβαση, είναι απώλεια ζωτικού χρόνου.
β) δεν γνωρίζουν την περιοχή του Ολύμπου. Μπορούν όμως να βοηθήσουν ως δεύτερη ομάδα ή να συνδράμουν υποστηρικτικά σε μεγάλα συμβάντα, όπου και χρειάζονται περισσότερα χέρια βοήθειας.
• Η μη συνδρομή διασωστικών εναερίων μέσων σε περίπτωση δυνατής προσέγγισης λόγω διαφόρων παραγόντων (καιρικές συνθήκες, έλλειψη βούλησης των υπευθύνων, κ.τ.λ.). Όσον αφορά στην πραγματική ορεινή διάσωση, στις χώρες της Ευρώπης όπου η ορειβασία είναι τρόπος ζωής και οικογενειακής άθλησης, αυτή γίνεται με ελικόπτερο, είναι ιδιωτική ή ανήκει στην Αυτοδιοίκηση και κοστίζει ακριβά. Μπορείς όμως με ένα υποφερτό ποσό να ασφαλιστείς εκ των προτέρων για το διάστημα που θα πας στο βουνό και αυτή η ασφάλιση να περιλαμβάνει και αεροδιακομιδή.
Συνεπώς η αμεσότητα της παροχής βοηθείας μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την επιτόπια παρουσία, που θα εκμηδενίσει τις καθυστερήσεις στην επέμβαση που πολλές φορές έχουν στοιχίσει ανθρώπινες ζωές. Το σκεπτικό μας δεν έχει ούτε το ελάχιστο τοπικιστικό στοιχείο. Απλά πιστεύουμε ότι η γνώση του αντικειμένου (εν προκειμένω του Ολύμπου), είναι σημαντικότατη παράμετρος στην διάσωση για τον απεγκλωβισμό ορειβατών και όχι μόνον. Οι Πυρ/στες διασώστες όμως από την Πιερία είναι πιο κατάλληλοι επειδή γνωρίζουν μιας και εκπαιδεύονται στον Όλυμπο μαζί με τοπικούς Ορειβατικούς Συλλόγους, συμμετέχουν σε μαραθώνιους δρόμους του Ολύμπου ή είναι οδηγοί καταβάσεων φαραγγιού. Γενικότερα για την Ελλάδα, αξίζει να αναφερθεί ότι η ΕΜΑΚ έχει εκπαιδευτεί στη διάσωση σε ορεινό περιβάλλον από εκπαιδευτές της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ορειβασίας Αναρρίχησης. Για να πάει όμως σε πολύ δύσβατα ορεινά σημεία θα πρέπει να εκπαιδεύεται αποκλειστικά γι’ αυτό, πράγμα το οποίο σαφώς θα ξέφευγε από τους σκοπούς της. Παρ΄ όλα αυτά όμως αυτοί είναι που πάνε στα ιδιαίτερα δύσβατα σημεία στα ατυχήματα, οι ίδιοι οι φορείς δηλαδή της κρατικής μηχανής και εθελοντικές ομάδες διάσωσης.
Ως εκ τούτου καθίσταται δυσχερής και αναποτελεσματική η Διάσωση στην Ελλάδα, με συνέπεια να αγγίζει κάποιες φορές και τα όρια της ανυπαρξίας. Θα πρέπει όμως να αναφερθεί ότι για πρώτη φορά η διάσωση λειτούργησε καλύτερα στα τελευταία θανατηφόρα ορειβατικά ατυχήματα. Κι αυτό γιατί ενεπλάκησαν τα «λυτρωτικά» Super Puma. Επίσης για πρώτη φορά στα χρονικά τον περασμένο Νοέμβριο ήρθε και ο Αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος, Αντιστράτηγος Βασίλειος Καπέλιος, ο οποίος μάλιστα πραγματοποίησε επιτόπια επίσκεψη στον ορεινό όγκο του Ολύμπου για να έχει «ιδίαν αντίληψη» όπου και ενημερώθηκε για μια πλειάδα από δυσλειτουργίες αλλά και προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν για την αποτελεσματικότερη αλλά και ταχύτερη αντιμετώπιση των συμβάντων. Δυστυχώς όμως η Πολιτεία συνεχίζει να κωφεύει. Ο κατάλογος όμως των ατυχημάτων (που ήδη ξεπερνά τα 200) με δεκάδες νεκρούς και πολλούς τραυματίες δυστυχώς θα συνεχίσει να μακραίνει, λόγω του αυξανόμενου τουριστικού ρεύματος επισκεπτών κάθε χρόνο. Έως πότε λοιπόν θα θρηνούμε θύματα;
Προτείνουμε λοιπόν προς κάθε κατεύθυνση και υπεύθυνο αρμόδιο τη συμπλήρωση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, όπου θα προβλέπεται:
• Ίδρυση ΕΜΑΚ Ολύμπου με έδρα το Λιτόχωρο με άτομα που θα εκπαιδεύονται και θα επεμβαίνουν όλο το 24ωρο.
• Λειτουργία των προβλεπόμενων υφιστάμενων ήδη Κτιριακών εγκαταστάσεων της Π.Υ. Λιτοχώρου ως Κέντρου Εκπαίδευσης Διασωστών.
• Προμήθεια, εκσυγχρονισμό και ανανέωση του ορειβατικού και ατομικού εξοπλισμού. Τα διασωστικά υλικά και ο ατομικός εξοπλισμός, που αυτή τη στιγμή υπάρχει στις υπηρεσίες Κατερίνης και Λιτοχώρου, είναι μικρός σε αριθμό, παλιός και πέρα από τα όρια που θέτουν οι ίδιοι οι κατασκευαστές τους, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται ιδιωτικός εξοπλισμός και να μην επαρκεί για την συγκρότηση ομάδων με ικανοποιητικό αριθμό μελών.
• Ελικοδρόμιο με διαθέσιμο ελικόπτερο για εκπαίδευση και μεταφορά διασωστών αλλά και ανάβαση-κατάβαση διασωστικής ομάδας με νεκρό ή τραυματία στον ορεινό όγκο του Ολύμπου.
• Διασπορά ελικοπτέρου του Πυροσβεστικού Σώματος, για τα Σαββατοκύριακα που σημειώνεται το 90% των ορειβατικών ατυχημάτων στην περιοχή. Να συμφωνηθεί ο αριθμός των ατόμων που θα παραλαμβάνουν τα ελικόπτερα για να οργανώνονται ανάλογα οι ομάδες και να γίνει εκπαίδευση τους σε αερομεταφορές, αεροδιακομιδές και πρώτες βοήθειες για καλύτερη συνεργασία και με το προσωπικό των εναερίων μέσων.
• Απαγόρευση εισόδου στο βουνό, όταν ο καιρός είναι άκρα επικίνδυνος.
• Δημιουργία γραφείων ενημέρωσης- προειδοποίησης στις βασικές εισόδους στον ορεινό όγκο.
• Δημιουργία πλαισίου για υποχρεωτική συνοδεία από οδηγό βουνού, για συγκεκριμένες διαδρομές, ανάλογα με την εποχή ή από ένα υψόμετρο και πάνω, και ταυτόχρονη καταβολή «ασφαλίστρου- εισιτηρίου», σε αντίθετη περίπτωση και εάν υπάρχει ατύχημα να εξετάζεται και κατά περίπτωση να προβλέπεται καταλογισμός κόστους στον υπεύθυνο της δραστηριότητας. Ο καταλογισμός του κόστους να βασίζεται στο κόστος που θα προκύπτει από την κοστολόγηση της επιχείρησης (ν. 4249 τ. Α 73/2014).
• Ψηφιοποίηση των μονοπατιών ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να «κατεβάσουν» οι ορειβάτες την εφαρμογή και να γνωρίζουν εάν βρίσκονται εντός ή εκτός διαδρομής, επίσης θα είναι πιο εύκολη η επικαιροποίηση της θέσης τους, διαδικασία σημαντική για τον ταχύτερο εντοπισμό και μεταφορά σε ασφαλές σημείο.
• Δημιουργία πλαισίου και υποδομής για δυνατότητα κοινοποίηση γεωγραφικών δεδομένων από τα μέλη των ορειβατικών ομάδων σε επιλεγμένα σημεία-υπηρεσίες που θα τα καταγράφει και θα τα κοινοποιεί σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης στο προσωπικό διάσωσης. Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιούν πομπούς γεωγραφικών δεδομένων με την πληρωμή «ασφαλίστρου- εισιτηρίου» στην ίδια εφαρμογή.
• Ενεργοποίηση και συμμετοχή σε ορειβατικά ατυχήματα και του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων που έχουν γνώσεις ορειβασίας.
• Δημιουργία ταμείου που θα χρηματοδοτείται από τα «ασφάλιστρα-εισιτήρια» που θα καταβάλουν όσοι δραστηριοποιούνται στην περιοχή, ώστε να εξασφαλίσουν την έγκαιρη και έγκυρη μεταφορά τους σε ασφαλές σημείο. Το ταμείο αυτό θα έχει την αρμοδιότητα να χρηματοδοτεί αεροδιακομιδές και αερομεταφορές τραυματιών και να χρηματοδοτεί συντήρηση μονοπατιών, καταφυγίων έκτακτης ανάγκης, ελικοδρομίων, εξοπλισμό υπηρεσιών που επιχειρούν σε έκτακτες ανάγκες, κ.α.
• Επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης οδηγού βουνού, σε αντιστοιχία με τη διαδικασία που ακολουθείται για την πιστοποίηση του προσωπικού ασφαλείας, ώστε να πιστοποιηθεί ικανός αριθμός προσωπικού με τις ελάχιστες γνώσεις και δεξιότητες.
• Δημιουργία καταφυγίων έκτακτης ανάγκης σε όλα τα καταφύγια που είναι σε λειτουργική κατάσταση και εφοδιασμό τους με διασωστικό εξοπλισμό.
• Υλοποίηση του άρθρου 5 της με αριθ. ΚΥΑ 23948 /27-11-2015 (τ.Β’ 2570) σχετικά με καταφύγια έκτακτης ανάγκης για όλη τη διάρκεια του έτους και εφοδιασμό τους με διασωστικό εξοπλισμό.
• Έκδοση εβδομαδιαίου δελτίου καιρικών συνθηκών, κατά προτίμηση κάθε Πέμπτη, που θα εστιάζει στις ιδιαιτερότητες και τους κινδύνους συγκεκριμένων περιοχών. Η έκδοση να γίνεται από τους φορείς διαχείρισης των δρυμών και όπου δεν υπάρχουν από τα δασαρχεία ή την περιφέρεια σε συνεργασία με τα ορειβατικά σωματεία της περιοχής.
Σκοπός μας -ελπίζουμε να κατέστη κατανοητό- δεν είναι να δρέπουμε δάφνες σε κάθε διάσωση, ούτε να εμφανιζόμαστε θριαμβολογώντας στα Μ.Μ.Ε. όπως συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια. Απλά δεν θέλουμε να χαθεί άλλος συνάνθρωπός μας! Πονάμε και είναι ντροπή για τη χώρα μας να γίνεται διεθνώς ρεζίλι με την κακή αντιμετώπιση ορισμένων ορειβατικών ατυχημάτων (π.χ. ατυχήματα με θύματα αλλοδαπούς τουρίστες που έγιναν πρωτοσέλιδες ειδήσεις στις χώρες τους). Πιστεύουμε ότι η προφύλαξη του Ολύμπου και των επισκεπτών του αξίζουν πολύ περισσότερο από κάθε προσωπική ή ομαδική προβολή.
Γι’ αυτό και προσπαθούμε όλα αυτά τα χρόνια, θυσιάζοντας προσωπική ζωή, ατομικά έξοδα, ξεκούραση και οικογένεια να συνδράμουμε στο έργο της διάσωσης των υπεύθυνων φορέων της Πολιτείας ελπίζοντας κάποια στιγμή να ανταποκριθεί κάποιο «ευήκοο ους»! Διότι «κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν»!
Κατερίνη, Ιανουάριος 2018
*Σίμος Βασίλης
Απόστρατος Πυροσβεστικού Σώματος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου