Εθνικό Πάρκο Β. Πίνδου, η κιβωτός της φύσης (εικόνες)

Υποδεχόμαστε την Παγκόσμια Ημέρα Αγριας Ζωής, που είναι στις 3 Μαρτίου, με μια ξενάγηση στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου..

Στη χώρα μας το φυσικό περιβάλλον και κατ’ επέκταση η άγρια ζωή δέχονται έντονες ανθρωπογενείς πιέσεις τόσο από τις δράσεις των τοπικών κοινωνιών όσο και από τα μεγάλα συμφέροντα που επιχειρούν, όσο οι καταναλωτικές ανάγκες διογκώνονται, όλο και πιο συχνά να αποκομίσουν κέρδη εκμεταλλευόμενοι τους φυσικούς πόρους χωρίς να συνυπολογίζουν το περιβαλλοντικό κόστος.

Ετσι λοιπόν το παράνομο κυνήγι και η λαθραλιεία θεωρούνται σχεδόν εθνικό σπορ, όπως επίσης και η λαθροϋλοτομία.

Σε έξαρση βρίσκονται η αλόγιστη λήψη αδρανών υλικών από τις όχθες των ποταμών, η ανεξέλεγκτη συλλογή φαρμακευτικών φυτών, η εναπόθεση οικιακών και γεωργικών αποβλήτων στα πιο ζωτικά σημεία των οικοσυστημάτων, η απόρριψη λυμάτων σε ποτάμια και λίμνες… και ο κατάλογος των απειλών για το πολύτιμο ενδιαίτημα της άγριας ζωής δυστυχώς δεν έχει τελειωμό.

Παράλληλα οι μεγάλες εταιρείες «αλωνίζουν» και δεν έχουν κανένα δισταγμό να κατασκευάσουν υδροηλεκτρικά φράγματα στην καρδιά προστατευόμενων περιοχών, να βάλουν τις μπουλντόζες και να διανοίξουν δρόμους διαταράσσοντας τη συνοχή σημαντικών οικοτόπων ή να τοποθετήσουν ανεμογεννήτριες στα πιο εύθραυστα ορεινά οικοσυστήματα, προφασιζόμενες περιβαλλοντικά οφέλη, τις περισσότερες φορές παρουσιάζοντας ελλιπείς ή παραποιημένες περιβαλλοντικές μελέτες.

Ο νομοθέτης με απώτερο σκοπό τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και τη θωράκιση του υπάρχοντος νομικού πλαισίου για προστασία της άγριας ζωής ξεκίνησε με τη συνδρομή επιστημονικών φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, να θεσμοθετεί τα Εθνικά Πάρκα της Ελλάδας συνενώνοντας μικρότερες προστατευμένες περιοχές, όπως ήταν οι Εθνικοί Δρυμοί, τα αισθητικά δάση και οι περιοχές Natura.

Ευχή όλων είναι τα Εθνικά Πάρκα να γίνουν πραγματική κιβωτός για την άγρια ζωή στην Ελλάδα και όχι μια ακόμη σειρά ανεφάρμοστων νόμων που μένουν κλειδαμπαρωμένοι στο συρτάρι του νομοθέτη.

Η γέννηση ενός Εθνικού Πάρκου

Από επάνω αριστερά: βερβερίτσα (Sciurus vulgaris), καφετιά αρκούδα (Ursus arctos).

Kαι κάτω: δύο από τα 180 είδη της πτηνοπανίδας του Εθνικού Πάρκου |

© Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.com

Στις 31.5.2005 με κοινή απόφαση των αρμόδιων υπουργείων, ενοποιήθηκαν οι δύο μεγάλοι Εθνικοί Δρυμοί που έφεραν τα ονόματα «Εθνικός Δρυμός Πίνδου-Βάλια Κάλντα» και «Εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου».

Με την ενοποίηση αυτή καθορίστηκαν πλέον και τα όρια του «Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου», δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό τη μεγαλύτερη προστατευόμενη ορεινή περιοχή της Ελλάδας (2 εκατομμύρια στρέμματα) που εκτείνεται στα όρια των νομών Ιωαννίνων και Γρεβενών, σε μια περιοχή που προσδιορίζεται γεωγραφικά ανάμεσα στο Μέτσοβο, στη Σαμαρίνα, στην Κόνιτσα και στα Ζαγοροχώρια.

Μέσα στα όρια του Εθνικού Πάρκου υπάρχουν μερικά από τα ψηλότερα βουνά της Ελλάδας (Σμόλικας, Τύμφη, Βασιλίτσα, Λύγκος) και πηγάζουν κάποιοι από τους σπουδαιότερους ποταμούς ή παραπόταμοι αυτών (Αώος, Βοϊδομάτης, Αλιάκμονας, Αραχθος).

Η δημιουργία του Εθνικού Πάρκου αποσκοπεί στην προστασία, τη διατήρηση και την ολοκληρωμένη διαχείριση της φύσης και του τοπίου της περιοχής, το οποίο θεωρείται φυσική κληρονομιά και πολύτιμος εθνικός φυσικός πόρος.

Ειδικότερα, επιδιώκονται η διατήρηση και διαχείριση των οικοτόπων και των σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας που απαντούν στη συγκεκριμένη περιοχή και η θεσμοθέτηση διαδικασιών και μέτρων για την εξασφάλιση της αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπου και φύσης στο πλαίσιο μιας αειφόρου ανάπτυξης.

Εδώ μαζί με τα σπάνια και απειλούμενα είδη -ενδημικά και μη- χλωρίδας και πανίδας, τα πολύτιμα καταφύγια άγριας ζωής, το πανευρωπαϊκής σημασίας Γεωπάρκο Βίκου-Αώου, τις 11 περιοχές «Natura» και τα «τοπία φυσικού κάλλους», το «παρών» έρχεται επίσης να δώσει ο ανθρώπινος πολιτισμικός χάρτης που αποτυπώνεται στους παραδοσιακούς οικισμούς, στα παλιά γεφύρια, στους λιθόστρωτους μουλαρόδρομους, στα βυζαντινά και αρχαία μνημεία της περιοχής.

► Πληροφορίες-ενημέρωση: Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου

Πολύτιμη «νησίδα» άγριας ζωής

Γιατί είναι σημαντικό το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου για την άγρια ζωή στην Ελλάδα; Στο ερώτημα αυτό μας απαντά ο Γιώργος Μερτζάνης, δρ βιολογίας-ζωολογίας, επιστημονικός υπεύθυνος της Περιβαλλοντικής Οργάνωσης για την Αγρια Ζωή και τη Φύση, «Καλλιστώ».

«Εκατομμύρια χρόνια κοσμογονικών φαινομένων, από την εποχή που την αρχέγονη περιοχή της Πίνδου κάλυπτε η αρχαία θάλασσα της Τιθύος (σημερινή Μεσόγειος) μέχρι την "ανάδυσή" της για να τη σμιλέψουν στη συνέχεια τεκτονικά και αιολικά φαινόμενα χιλιετηρίδων και να διαμορφώσουν τελικά, μέσα από ασύλληπτες για τον ανθρώπινο νου χρονικές κλίμακες, το σημερινό ορεινό "φυσικό γλυπτό" του Εθνικού Πάρκου, που όμοιό του δεν συναντάται σε ολόκληρη την οροσειρά της Πίνδου.

Οι μνήμες της θαλάσσιας προϊστορίας αποτυπώθηκαν αιώνια σε απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών, που βρίσκονται ακόμη εγκλωβισμένα στα πετρώματα.

Η σύγχρονη "μεταπαγετωνική" φυσική ιστορία της περιοχής διαμόρφωσε ένα σπάνιο σε ποικιλία μωσαϊκό τοπίων και συνθηκών που αποτέλεσαν το φυσικό εργαστήριο για την εμφάνιση 60 ειδών θηλαστικών, 180 ειδών πουλιών, 17 ειδών ψαριών, 30 ειδών ερπετών και 14 ειδών αμφιβίων, χωρίς να προσμετρήσουμε τα εκατοντάδες είδη ασπόνδυλων.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους για την αξιοθαύμαστη βιοποικιλότητα του Εθνικού Πάρκου που λειτουργεί στη ραχοκοκαλιά της Πίνδου σαν μια "νησίδα" που αφ' ενός αποτελεί μια από τις σημαντικότερες "δεξαμενές" ζωντανών οργανισμών της ορεινής ζώνης και αφ' ετέρου τροφοδοτεί, γεφυρώνει και διασυνδέει κρατώντας λειτουργικό, όλο το πολυσύνθετο και πολύπλοκο φυσικό πλέγμα άγριας ζωής και φυσικών πόρων της μεγαλύτερης και σημαντικότερης οροσειράς της χώρας».

Τέσσερις εκδρομές για να γνωρίσουμε το Εθνικό Πάρκο

Ο ποταμός Αώος κοντά στην Κόνιτσα σηματοδοτεί την είσοδο στο Γεωπάρκο |

© Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.com

Εντελώς ενδεικτικά θα σας προτείνουμε τέσσερα σημεία απ’ όπου οι ενδιαφερόμενοι πραγματοποιώντας σύντομες περιηγήσεις με τα πόδια ή με το αυτοκίνητο θα βρεθούν σε υπέροχες φυσικές τοποθεσίες που φιλοξενούν πολλά και διαφορετικά είδη της άγριας ζωής.

Το επιστημονικό προσωπικό, οι φύλακες και ξεναγοί του Εθνικού Πάρκου καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες για τη σωστή διαχείριση και τη φύλαξή του, όμως με τη συμβολή των επισκεπτών το έργο τους γίνεται ευκολότερο.

Ετσι λοιπόν πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε περιήγηση μέσα στα όρια του Εθνικού Πάρκου θα συνιστούσαμε να επισκεφτείτε κάποιο από τα πέντε Κέντρα Πληροφόρησης που λειτουργούν στους Ασπράγγελους (Κεντρικό Ζαγόρι) τηλ. 26530-22241, στο Μέτσοβο τηλ. 26560-42720, στους Μαυραναίους Γρεβενών τηλ. 24620-87563, στη Βοβούσα τηλ. 26560-22843 και στο Πάπιγκο τηλ. 26530 25096.

🔸 Ορλιακας - Περιβόλι - Βάλια Κάλντα

Αριστερά: Οι υπέροχοι αλπικοί σχηματισμοί της Τύμφης κερδίζουν τις εντυπώσεις. Δεξιά: Η μαύρη

πεύκη με αδιαπέραστα δάση καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα του Εθνικού Πάρκου |

© Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.com

Το οικοσύστημα της Πίνδου σε μικρογραφία θα το δείτε στο «βουνό των χρωμάτων», στον μικροσκοπικό, αλλά πανέμορφο Ορλιακα που προσεγγίζεται εύκολα από τα Γρεβενά.

Μεγάλες εκτάσεις του βουνού καλύπτονται από μικτά δάση ελάτης, μαύρης πεύκης και βελανιδιάς, ενώ εντυπωσιακά είναι τα είδη των αγριολούλουδων, όπως το άγριο γαρίφαλο, η ίριδα, ο άγριος κρίνος, η πριμούλα, ο κρόκος και δεκάδες άλλα. Καταφύγιο και τροφή βρίσκουν εδώ αρκετά θηλαστικά, αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια, αγριογούρουνα και αγριόγατες.

Στην πλούσια φτερωτή πανίδα συμπεριλαμβάνονται ο σπάνιος μαυροπελαργός, το χρυσογέρακο, ο ασπροπάρης, φιδαετοί, γερακίνες, αλλά και μεγάλος πληθυσμός από κιρκινέζια.

Αφού επισκεφτείτε το παραδοσιακό χωριό Σπήλαιο και τη χαράδρα της Πορτίτσας όπου δεσπόζει ένα από τα πιο κομψά γεφύρια της Πίνδου, θα συνεχίσετε προς το χωριό Περιβόλι (42 χλμ. από Γρεβενά) απ’ όπου ξεκινούν τα μονοπάτια για το Αρκουδόρεμα και την ονειρεμένη Βάλια Κάλντα, έναν από τους αυστηρά προστατευόμενους πυρήνες του Εθνικού Πάρκου.

🔸 Σμόλικας - Αώος

Αριστερά, ο Βενέτικος που είναι παραπόταμος του Αλιάκμονα. Δεξιά, ο βουερός καταρράκτης του

Τσούργιακα | © Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.com

Ξεκινώντας από τα χωριά που βρίσκονται στις παρυφές της Βασιλίτσας και του Χιονοδρομικού Κέντρου, μπορείτε να επισκεφθείτε τη χαράδρα του Τσούργιακα με τον όμορφο καταρράκτη και να συνεχίσετε για το βλαχοχώρι της Σαμαρίνας που βρίσκεται στις υπώρειες του Σμόλικα.

Αν αγαπάτε τη χειμερινή πεζοπορία αναζητήστε τη «Βάλια Κίρνα» για να δείτε τον καταρράκτη «Κρεμαστό νερό».

Γύρω από τις κορυφές τις Βασιλίτσας ξεπετάγεται μέσα από δάση μαύρης πεύκης μια μαγευτική συστάδα μικροσκοπικών λιμνών, υπολείμματα της εποχής των παγετώνων. Στα νερά τους αναπαράγονται οι αλπικοί βουνοτρίτωνες (Mesotriton alpestris veluchiensis).

Μετά το Χιονοδρομικό Κέντρο θα κατηφορίσετε προς τα χωριά της Λάκκας του Αώου και την Κόνιτσα. Αυτή η μαγευτική οδική διαδρομή θα σας χαρίσει μερικές αξέχαστες εικόνες προς τις ψηλότερες κορυφές του Σμόλικα και της Τύμφης, τη χαράδρα του Αώου και τα δάση όπου ζει το σπάνιο και δυστυχώς ακόμη και σήμερα βάναυσα κυνηγημένο αγριόγιδο.

🔸 Ανατολικό Ζαγόρι

Το «παρών» σε αυτή την κιβωτό για την άγρια ζωή έρχεται να δώσει ο ανθρώπινος πολιτισμικός

χάρτης, που αποτυπώνεται με τους παραδοσιακούς οικισμούς και τα λίθινα γεφύρια

© Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.com

Τα χωριά του Ανατολικού Ζαγοριού μπορείτε να τα επισκεφτείτε τόσο μέσω του οδικού άξονα της Εγνατίας Οδού όσο και μέσω του Μετσόβου, αφού βέβαια πρώτα περάσετε από τη Λίμνη Πηγών Αώου.

Εδώ λοιπόν θα βρείτε τα χωριά Φλαμπουράρι, Γρεβενίτι, Τρίστενο, Ελατοχώρι, Μακρίνο, Καστανώνα, Δόλιανη και φυσικά τη Βοβούσα που ακουμπά τις γειτονιές της στις όχθες του ποταμού Αώου.

Ολος ο τόπος εκτός από την πλούσια δασοκάλυψη είναι κατάστικτος από πέτρινα γεφύρια, σπουδαία μοναστήρια και άλλα μνημεία πολιτιστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος.

Η περιοχή είναι γνωστή και με το προσωνύμιο «Βλαχοζάγορο» καθώς σε αρκετά από τα χωριά οι κάτοικοι, βλάχικης καταγωγής, μιλούσαν μαζί με την ελληνική και τη βλάχικη γλώσσα που σήμερα χρησιμοποιείται ακόμα από τους γεροντότερους.

Οι διευκολύνσεις για τον επισκέπτη δεν είναι πολλές, όμως υπάρχουν αρκετοί μικροί ξενώνες.

🔸 Κόνιτσα - Βοϊδομάτης - Γεωπάρκο

Η πολίχνη της Κόνιτσας βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της Ηπείρου, στα σύνορα με την Αλβανία και απέχει από τα Γιάννενα 65 χλμ.

Η καταλυτική παρουσία του Αώου και οι χιονοσκεπείς ώς αργά την άνοιξη κορυφογραμμές του Σμόλικα και της Γκαμήλας που ορθώνονται στον ορίζοντα, καθορίζουν αποφασιστικά την όψη του τόπου.

Η εντυπωσιακή μονότοξη πέτρινη γέφυρα του Αώου απέχει μόλις 500 μέτρα από την εθνική οδό Ιωαννίνων-Κοζάνης και οριοθετεί τα όρια του Γεωπάρκου Βίκου-Αώου. Από εδώ ξεκινά το μονοπάτι που οδηγεί στη Μονή Στομίου με την εντυπωσιακή θέα στη χαράδρα του Αώου.

Στην πορεία θα συναντήσετε πολλά από τα είδη ορεινής χλωρίδας του Εθνικού Πάρκου και θα δείτε άφθονα πατήματα άγριων ζώων.

Από την όμορφη πέτρινη γέφυρα της Κλειδωνιάς που δρασκελίζει τον Βοϊδομάτη θα δείτε το μονοπάτι που κινείται σε πορεία παράλληλη με τον ποταμό και θα σας φέρει, αν το ακολουθήσετε, στη γέφυρα της Αρίστης. Από εδώ εύκολα θα προσεγγίσετε οδικώς τα χωριά Μικρό και Μεγάλο Πάπιγκο, την Αρίστη αλλά και το χωριό Βίκος από όπου θα ατενίσετε το μεγαλύτερο μέρος της φημισμένης χαράδρας.

🔖 Κείμενο - φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.com