Η κατάληψη της πόλης των Γρεβενών από το λοχαγό Μπεκήρ-Γράφει ο Χρήστος Βήττος
15 Οκτωβρίου 1912 -και όχι στις 13 Οκτωβρίου που σήμερα γιορτάζεται - στις απελευθερωμένες περιοχές της Μακεδονίας διατηρήθηκε για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα η ίδια διοικητική δομή που ίσχυε επί τουρκοκρατίας.
Έτσι, τα Γρεβενά παρέμειναν Δήμος, ο οποίος εκτός από την πόλη είχε στη δικαιοδοσία του και τους οικισμούς Μπούρα (Δοξαρά), Κυρακαλή Καλαμίτσι και Γκομπλάρι (Μυρσίνα).
Ο διοικητής του Αποσπάσματος Ευζώνων (1ο και 4ο Τάγματα Ευζώνων) συνταγματάρχης Μηχανικού Στέφανος Γεννάδης, στον οποίο οι τουρκικές αρχές των Γρεβενών παρέδωσαν την εξουσία στις 15 Οκτωβρίου, διόρισε την επομένη της απελευθέρωσης ως δήμαρχο Γρεβενών το δικηγόρο Νικόλαο Κουσίδη και μέλη του δημοτικού Συμβουλίου τους Σπύρο Ευθυμιάδη (δικηγόρο), Νικόλαο Ζαμκίνο (δικηγόρο), Δημήτριο Μπούσιο (αδελφό Γ. Μπούσιου), Κωνσταντίνο Ζαρκοδήμο (έμπορο), Καζαφέρ εφένδη και Ζομπέρ εφένδη.
Κλήθηκε αυθημερόν στο Δημαρχείο ο προηγούμενος Οθωμανός δήμαρχος Βεχίπ εφένδης και έγινε παράδοση και παραλαβή καθηκόντων. Στις 17 Οκτωβρίου ολοκληρώθηκε η σύνθεση του Δημοτικού Συμβουλίου με το διορισμό του Αθανασίου Ηλία και του Οθωμανού Κιαμήλ Χαμήτ εφένδη. Δημαρχιακός γιατρός διορίστηκε ο Αλέξης Παπαλεξίου. Παρατηρούμε ότι το Δημοτικό Συμβούλιο περιλάμβανε και 3 Οθωμανούς, γεγονός που σημαίνει ότι το 30% περίπου του πληθυσμού της πόλης ήταν μουσουλμάνοι.
Με το Βασιλικό Διάταγμα της 31 Μαρτίου/1 Απριλίου 1915, και με κυβέρνηση Δημητρίου Γούναρη, η επαρχία Γρεβενών μεγάλωσε σε έκταση και πληθυσμό, γιατί υπήχθησαν σ' αυτή η επαρχία Ανασελίτσας (Βοΐου) και τα τέως υπαγόμενα στην επαρχία Ελασσόνας χωριά Δεσκάτη, Άγιος Γεώργιος, Διασελλάκι (Σέλισμα), Παρασκευή, Γήλοφος (Παλαιά Τσούκα), Λουτρός, Κρανιά Δεσκάτης, Δασοχώρι (Πιτσούγγια) και Άκρη (Μπεσιριτσιά).
Με την εγκατάσταση της Προσωρινής Κυβέρνησης του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, στις 26 Σεπτεμβρίου 1916, η επαρχία Ανασελίτσας αποσπάστηκε από τα Γρεβενά, λόγω προσχώρησης στο βενιζελικό κίνημα. Τα Γρεβενά είχαν ταχθεί τότε με το μέρος της φιλοβασιλικής παράταξης.
Στις 17 Νοεμβρίου 1916 έχουμε κατάληψη της πόλης Γρεβενών από τους Γάλλους, στο πλαίσιο υλοποίησης της ουδέτερης ζώνης, ανάμεσα στα κράτη Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Η ζώνη αυτή πλάτους 5-7 χιλιομέτρων, που άρχιζε από την Κόνιτσα και κατέληγε στο Λιτόχωρο, στην πραγματικότητα αποτελούσε προέκταση του κράτους της Θεσσαλονίκης, διότι για τη δημιουργία της δεσμεύτηκαν μόνο εδάφη της κυβέρνησης των Αθηνών και κατά δεύτερο λόγο, διότι η πολιτική που εφάρμοσαν τα γαλλικά στρατεύματα εντός αυτής ήταν φανερά και απροσχημάτιστα φιλοβενιζελική.
Με την είσοδο των γαλλικών στρατευμάτων στην πόλη μεταφέρθηκαν εσπευσμένα στο Κηπουριό η Υποδιοίκηση (Επαρχείο), η Αστυνομική Υποδιεύθυνση, το Ταχυδρομείο, η Επιθεώρηση της Δημοτικής Εκπαίδευσης και οι Οικονομικές Υπηρεσίες. Το Πρωτοδικείο με την Εισαγγελία μεταφέρθηκαν στη Δεσκάτη.
Στις αρχές Δεκεμβρίου 1916, συνελήφθη από τους Γάλλους ο δήμαρχος Γρεβενών Κωνσταντίνος Ζαρκοδήμος, φυλακίστηκε και εξορίστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης της Γαλλίας.
Στις 4 Ιανουαρίου 1917 συνελήφθη ο μητροπολίτης Αιμιλιανός Δάγγουλας, μετά από μήνυση ρουμανίζοντος, και φυλακίστηκε στη Θεσσαλονίκη με την κατηγορία ότι επέτρεψε να ψάλλουν στο μητροπολιτικό ναό Γρεβενών το «Πολυχρόνιο», όπως γινόταν εθιμοτυπικά κάθε χρόνο.
Για τον Εθνικό Διχασμό και τα έκτροπα των Γάλλων εις βάρος των κατοίκων της επαρχίας Γρεβενών έχουν γραφεί αρκετά στο βιβλίο μου «Ο Εθνικός Διχασμός και η Γαλλική Κατοχή (1915-1920)», για το οποίο σχετική παρουσίαση έγινε και από το «γεφύρι» στο τεύχος 19 (Μαΐου 2008). Επειδή τα θέματα αυτά αποτελούν ιδιαίτερο κεφάλαιο με πολλές σελίδες δεν είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν στο παρόν άρθρο.
Τον Ιανουάριο του 1919, και ενώ η χώρα ζούσε ακόμη υπό την επήρεια του Εθνικού Διχασμού, τα Γρεβενά υποβαθμίστηκαν από την κυβέρνηση Βενιζέλου σε Κοινότητα, χωρίς να ληφθεί υπόψη ότι υπήρχαν σ' αυτά έπαρχος, Πρωτοδικείο, όλες οι δημόσιες υπηρεσίες και έδρα Μητροπόλεως. Και, αφού παρέμειναν επί 25 χρόνια ως Κοινότητα, αναγνωρίστηκαν σε Δήμο με το Διάταγμα της 20ης Μαρτίου 1944 της κατοχικής κυβέρνησης Κ. Λογοθετόπουλου.
Δήμαρχοι της πόλης των Γρεβενών μέχρι το 1922
(1) Νικόλαος Κουσίδης, δικηγόρος και έμπορος. Ανέλαβε δήμαρχος την επομένη της απελευθέρωσης (16.10.1912). Παρέμεινε για μικρό χρονικό διάστημα στη θέση του, διότι τον Ιανουάριο του 1913 διορίστηκε υποδιοικητής (έπαρχος) Ανασελίτσας (Βοΐου), με έδρα τη Σιάτιστα και τη θέση του δημάρχου Γρεβενών κατέλαβε ο αντιδήμαρχος Κωνσταντίνος Ζαρκοδήμος.
(2) Κωνσταντίνος Ζαρκοδήμος, έμπορος. Ανέλαβε τον Ιανουάριο του 1913 μετά το διορισμό του Κουσίδη ως υποδιοικητή Ανασελίτσας. Στις αρχές Δεκεμβρίου 1916, μετά από εισήγηση των βενιζελικών και ρουμανιζόντων των Γρεβενών, απομακρύνθηκε βιαίως από τη θέση του από το Γάλλο στρατιωτικό διοικητή Γρεβενών, φυλακίστηκε στην Κοζάνη και εξορίστηκε σε στρατόπεδο κρατουμένων της Γαλλίας, με την κατηγορία ότι ήταν φιλοβασιλικός. Επέστρεψε στα Γρεβενά μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
(3) Γεώργιος Βασιλάκης, δικηγόρος. Τοποθετήθηκε δήμαρχος από τα γαλλικά στρατεύματα (με υπόδειξη των βενιζελικών), μόλις απομακρύνθηκε από τη θέση του ο Ζαρκοδήμος.
(4) Αλέξιος Παπαλεξίου, γιατρός, δήμαρχος και μετά κοινοτάρχης. Διορίστηκε δήμαρχος από την κυβέρνηση Βενιζέλου τον Αύγουστο του 1917. Την 1 Ιανουαρίου 1919 τα Γρεβενά υποβαθμίστηκαν σε Κοινότητα και ο δήμαρχος ονομάστηκε κοινοτάρχης. Ο Παπαλεξίου αντικαταστάθηκε μετά την ήττα του Κόμματος των Φιλελευθέρων στις εκλογές της 1 ης Νοεμβρίου 1920.
(5) Κωνσταντίνος Ζαρκοδήμος. Διορίστηκε στη θέση του κοινοτάρχη από την αντιβενιζελική κυβέρνηση Δ. Ράλλη μετά το Δεκέμβριο του 1920.
Eπαρχοι Γρεβενών από την απελευθέρωση μέχρι το 1922..
H συνέχεια εδώ
Εικόνα από ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΓΡΕΒΕΝΑ
Μετά την απελευθέρωση της περιφέρειας Γρεβενών από τους Τούρκους στις15 Οκτωβρίου 1912 -και όχι στις 13 Οκτωβρίου που σήμερα γιορτάζεται - στις απελευθερωμένες περιοχές της Μακεδονίας διατηρήθηκε για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα η ίδια διοικητική δομή που ίσχυε επί τουρκοκρατίας.
Έτσι, τα Γρεβενά παρέμειναν Δήμος, ο οποίος εκτός από την πόλη είχε στη δικαιοδοσία του και τους οικισμούς Μπούρα (Δοξαρά), Κυρακαλή Καλαμίτσι και Γκομπλάρι (Μυρσίνα).
Ο διοικητής του Αποσπάσματος Ευζώνων (1ο και 4ο Τάγματα Ευζώνων) συνταγματάρχης Μηχανικού Στέφανος Γεννάδης, στον οποίο οι τουρκικές αρχές των Γρεβενών παρέδωσαν την εξουσία στις 15 Οκτωβρίου, διόρισε την επομένη της απελευθέρωσης ως δήμαρχο Γρεβενών το δικηγόρο Νικόλαο Κουσίδη και μέλη του δημοτικού Συμβουλίου τους Σπύρο Ευθυμιάδη (δικηγόρο), Νικόλαο Ζαμκίνο (δικηγόρο), Δημήτριο Μπούσιο (αδελφό Γ. Μπούσιου), Κωνσταντίνο Ζαρκοδήμο (έμπορο), Καζαφέρ εφένδη και Ζομπέρ εφένδη.
Κλήθηκε αυθημερόν στο Δημαρχείο ο προηγούμενος Οθωμανός δήμαρχος Βεχίπ εφένδης και έγινε παράδοση και παραλαβή καθηκόντων. Στις 17 Οκτωβρίου ολοκληρώθηκε η σύνθεση του Δημοτικού Συμβουλίου με το διορισμό του Αθανασίου Ηλία και του Οθωμανού Κιαμήλ Χαμήτ εφένδη. Δημαρχιακός γιατρός διορίστηκε ο Αλέξης Παπαλεξίου. Παρατηρούμε ότι το Δημοτικό Συμβούλιο περιλάμβανε και 3 Οθωμανούς, γεγονός που σημαίνει ότι το 30% περίπου του πληθυσμού της πόλης ήταν μουσουλμάνοι.
Με το Βασιλικό Διάταγμα της 31 Μαρτίου/1 Απριλίου 1915, και με κυβέρνηση Δημητρίου Γούναρη, η επαρχία Γρεβενών μεγάλωσε σε έκταση και πληθυσμό, γιατί υπήχθησαν σ' αυτή η επαρχία Ανασελίτσας (Βοΐου) και τα τέως υπαγόμενα στην επαρχία Ελασσόνας χωριά Δεσκάτη, Άγιος Γεώργιος, Διασελλάκι (Σέλισμα), Παρασκευή, Γήλοφος (Παλαιά Τσούκα), Λουτρός, Κρανιά Δεσκάτης, Δασοχώρι (Πιτσούγγια) και Άκρη (Μπεσιριτσιά).
Με την εγκατάσταση της Προσωρινής Κυβέρνησης του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, στις 26 Σεπτεμβρίου 1916, η επαρχία Ανασελίτσας αποσπάστηκε από τα Γρεβενά, λόγω προσχώρησης στο βενιζελικό κίνημα. Τα Γρεβενά είχαν ταχθεί τότε με το μέρος της φιλοβασιλικής παράταξης.
Στις 17 Νοεμβρίου 1916 έχουμε κατάληψη της πόλης Γρεβενών από τους Γάλλους, στο πλαίσιο υλοποίησης της ουδέτερης ζώνης, ανάμεσα στα κράτη Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Η ζώνη αυτή πλάτους 5-7 χιλιομέτρων, που άρχιζε από την Κόνιτσα και κατέληγε στο Λιτόχωρο, στην πραγματικότητα αποτελούσε προέκταση του κράτους της Θεσσαλονίκης, διότι για τη δημιουργία της δεσμεύτηκαν μόνο εδάφη της κυβέρνησης των Αθηνών και κατά δεύτερο λόγο, διότι η πολιτική που εφάρμοσαν τα γαλλικά στρατεύματα εντός αυτής ήταν φανερά και απροσχημάτιστα φιλοβενιζελική.
Με την είσοδο των γαλλικών στρατευμάτων στην πόλη μεταφέρθηκαν εσπευσμένα στο Κηπουριό η Υποδιοίκηση (Επαρχείο), η Αστυνομική Υποδιεύθυνση, το Ταχυδρομείο, η Επιθεώρηση της Δημοτικής Εκπαίδευσης και οι Οικονομικές Υπηρεσίες. Το Πρωτοδικείο με την Εισαγγελία μεταφέρθηκαν στη Δεσκάτη.
Στις αρχές Δεκεμβρίου 1916, συνελήφθη από τους Γάλλους ο δήμαρχος Γρεβενών Κωνσταντίνος Ζαρκοδήμος, φυλακίστηκε και εξορίστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης της Γαλλίας.
Στις 4 Ιανουαρίου 1917 συνελήφθη ο μητροπολίτης Αιμιλιανός Δάγγουλας, μετά από μήνυση ρουμανίζοντος, και φυλακίστηκε στη Θεσσαλονίκη με την κατηγορία ότι επέτρεψε να ψάλλουν στο μητροπολιτικό ναό Γρεβενών το «Πολυχρόνιο», όπως γινόταν εθιμοτυπικά κάθε χρόνο.
Για τον Εθνικό Διχασμό και τα έκτροπα των Γάλλων εις βάρος των κατοίκων της επαρχίας Γρεβενών έχουν γραφεί αρκετά στο βιβλίο μου «Ο Εθνικός Διχασμός και η Γαλλική Κατοχή (1915-1920)», για το οποίο σχετική παρουσίαση έγινε και από το «γεφύρι» στο τεύχος 19 (Μαΐου 2008). Επειδή τα θέματα αυτά αποτελούν ιδιαίτερο κεφάλαιο με πολλές σελίδες δεν είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν στο παρόν άρθρο.
Τον Ιανουάριο του 1919, και ενώ η χώρα ζούσε ακόμη υπό την επήρεια του Εθνικού Διχασμού, τα Γρεβενά υποβαθμίστηκαν από την κυβέρνηση Βενιζέλου σε Κοινότητα, χωρίς να ληφθεί υπόψη ότι υπήρχαν σ' αυτά έπαρχος, Πρωτοδικείο, όλες οι δημόσιες υπηρεσίες και έδρα Μητροπόλεως. Και, αφού παρέμειναν επί 25 χρόνια ως Κοινότητα, αναγνωρίστηκαν σε Δήμο με το Διάταγμα της 20ης Μαρτίου 1944 της κατοχικής κυβέρνησης Κ. Λογοθετόπουλου.
Δήμαρχοι της πόλης των Γρεβενών μέχρι το 1922
(1) Νικόλαος Κουσίδης, δικηγόρος και έμπορος. Ανέλαβε δήμαρχος την επομένη της απελευθέρωσης (16.10.1912). Παρέμεινε για μικρό χρονικό διάστημα στη θέση του, διότι τον Ιανουάριο του 1913 διορίστηκε υποδιοικητής (έπαρχος) Ανασελίτσας (Βοΐου), με έδρα τη Σιάτιστα και τη θέση του δημάρχου Γρεβενών κατέλαβε ο αντιδήμαρχος Κωνσταντίνος Ζαρκοδήμος.
(2) Κωνσταντίνος Ζαρκοδήμος, έμπορος. Ανέλαβε τον Ιανουάριο του 1913 μετά το διορισμό του Κουσίδη ως υποδιοικητή Ανασελίτσας. Στις αρχές Δεκεμβρίου 1916, μετά από εισήγηση των βενιζελικών και ρουμανιζόντων των Γρεβενών, απομακρύνθηκε βιαίως από τη θέση του από το Γάλλο στρατιωτικό διοικητή Γρεβενών, φυλακίστηκε στην Κοζάνη και εξορίστηκε σε στρατόπεδο κρατουμένων της Γαλλίας, με την κατηγορία ότι ήταν φιλοβασιλικός. Επέστρεψε στα Γρεβενά μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
(3) Γεώργιος Βασιλάκης, δικηγόρος. Τοποθετήθηκε δήμαρχος από τα γαλλικά στρατεύματα (με υπόδειξη των βενιζελικών), μόλις απομακρύνθηκε από τη θέση του ο Ζαρκοδήμος.
(4) Αλέξιος Παπαλεξίου, γιατρός, δήμαρχος και μετά κοινοτάρχης. Διορίστηκε δήμαρχος από την κυβέρνηση Βενιζέλου τον Αύγουστο του 1917. Την 1 Ιανουαρίου 1919 τα Γρεβενά υποβαθμίστηκαν σε Κοινότητα και ο δήμαρχος ονομάστηκε κοινοτάρχης. Ο Παπαλεξίου αντικαταστάθηκε μετά την ήττα του Κόμματος των Φιλελευθέρων στις εκλογές της 1 ης Νοεμβρίου 1920.
(5) Κωνσταντίνος Ζαρκοδήμος. Διορίστηκε στη θέση του κοινοτάρχη από την αντιβενιζελική κυβέρνηση Δ. Ράλλη μετά το Δεκέμβριο του 1920.
Eπαρχοι Γρεβενών από την απελευθέρωση μέχρι το 1922..
H συνέχεια εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου