Πρωταπριλιά 2020: Όλη η αλήθεια της ημέρας με τα ψέματα

Τα ψέματα την Πρωταπριλιά είναι μια ιστορία η οποία κρατά από πολύ παλιά – και θέλω να το πιστέψεις αυτό:
μέχρι το 1564 η Πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η 1η Απριλίου. Τη χρονιά αυτή όμως, και επί βασιλείας Καρόλου του 9ου, αυτό άλλαξε και Πρωτοχρονιά θεωρείτο, πλέον, η 1η Ιανουαρίου. Στην αρχή αυτό δεν το δέχτηκαν όλοι οι πολίτες. Οι αντιδραστικοί συνέχιζαν να γιορτάζουν -την παλαιά, πλέον- Πρωτοχρονιά τους την 1η Απριλίου, ενώ οι υπόλοιποι τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους τρολάρουν.

Όμως οι ρίζες του εθίμου με τα πρωταπριλιάτικα ψέματα είναι ακόμα παλαιότερες και ανάγονται στους αρχαίους Κέλτες. Σύμφωνα με την παράδοση, οι Κέλτες συνήθιζαν την Πρωταπριλιά να πηγαίνουν για ψάρεμα. Τις περισσότερες φορές γύριζαν με άδεια χέρια, αλλά οι ψεύτικες ιστορίες για μεγάλα ψάρια έδιναν και έπαιρναν. Γι’ αυτό οι Γάλλοι ονομάζουν ακόμα και σήμερα το πρωταπριλιάτικο ψέμα ‘’Poisson d’ Avril’’ - δηλαδή, «Ψάρι του Απρίλη.

Οι Άγγλοι την ονομάζουν ''April fool’s day'', πιο τρεντ. Σύμφωνα με άλλους μελετητές, οι πρωταπριλιάτικες φάρσες οφείλουν την ύπαρξή τους στη γιορτή της «Kοροϊδίας και του Ξεγελάσματος» της ρωμαϊκής Θεάς «Venus Aprilis», δηλαδή της Aπριλίου Aφροδίτης, που έδινε το έναυσμα για απελευθέρωση του πνεύματος ταυτόχρονα με την οργιώδη απελευθέρωση της φύσης. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι τα πρωταπριλιάτικα ψέματα έχουν σχέση με τη Μάγια, όχι τη Μέλισσα, την Ινδή θεά του έρωτα.

Το έθιμο της Πρωταπριλιάς ήρθε στην Ελλάδα, πιθανώς, την εποχή των Σταυροφοριών. Σε κάποιες περιοχές της πατρίδας μας θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά ή ότι θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειές του. Καμία σύνδεση, αλλά ας πάμε παρακάτω. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο. Επίσης, καμία σχέση. Στη Θράκη το βρόχινο νερό της Πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό και γι’ αυτό το μαζεύουν σε μπουκάλι - να δούμε πόσα σχετικά «νέα» θα ακούσουμε σήμερα, λόγω κορονοϊού. Στην Κομοτηνή λέγανε πως την Πρωταπριλιά το είχαν σε καλό να γελούν, «για να γίνουν τα κουκούλια τους», όταν ανθούσε η σηροτροφία, η εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Στην Τζαντώ της Ανατολικής Θράκης είχαν σε καλό να (ξε)γελάσουν τον άλλον, για να κάνουν τα δέντρα καρπό. Κάτι λέγαμε για σχετικότητα; Στην Άνδρο, πάλι, λένε ψέματα την 1η του Μάρτη κι όχι την Πρωταπριλιά.

Το πρώτο πρωταπριλιάτικο ψέμα εφημερίδας δημοσιεύθηκε στην «Evening Star», στις 31 Μαρτίου 1846. Η εφημερίδα ανήγγειλε στους αναγνώστες της ότι την επόμενη ημέρα θα γινόταν μεγάλη έκθεση… γαϊδάρων στην αίθουσα του Γεωργικού Ινστιτούτου Ίσλιγκτον, στο Βόρειο Λονδίνο. Πολύ κόσμος, κτηνίατροι, φιλόζωοι και περίεργοι συγκεντρώθηκαν εκεί, όπου πολύ αργά κατάλαβαν ότι είχαν πέσει θύματα (πρωταπριλιάτικης) φάρσας. Μια αμερικάνικη εφημερίδα δημοσίευσε ένα άρθρο (αρχές του 20ού αιώνα), στο οποίο αναφερόταν ότι ο Τόμας Έντισον είχε εφεύρει μια μηχανή, η οποία μετέτρεπε το νερό σε κρασί. Σχεδόν αμέσως, οι μετοχές των εταιρειών παρασκευής και διακίνησης οίνου σημείωσαν κατακόρυφη πτώση στο χρηματιστήριο. Στην Ελλάδα, το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ‘80 η εφημερίδα «Αυριανή» έγραφε για τον αφορισμό του Αντώνη Τρίτση από την Ιερά Σύνοδο, η «Ελευθεροτυπία» βούλιαζε το «Σισμίκ» στην Τένεδο, η «Πρώτη» το φωτογράφιζε στο Τουρκολίμανο, ενώ η «Μεσημβρινή» έγραφε με πηχυαίο τίτλο ότι η κυβέρνηση έβγαζε τη χώρα μας από το ΝΑΤΟ!





Ο βαρόνος Μινχάουζεν ήταν ο μεγαλύτερος ψεύτης όλων των εποχών. Με περιπετειώδη ζωή – συμμετείχε σχεδόν σε όλους τους πολέμους των Ρώσων εναντίον των Τούρκων κατά τον 18ο αιώνα – μετά την απόσυρσή του στα κτήματά του το 1760, έγινε διάσημος ως αφηγητής απίθανων ιστοριών για τη ζωή του ως στρατιώτη, κυνηγού και αθλητή. Ιστορίες που αποτέλεσαν το υλικό για το πρώτο βιβλίο με τις περιπέτειες του Ρούντολφ Έριχ Ράσπε, το 1785.

Όσα χρόνια κι αν περάσουν, οι άνθρωποι θα συνεχίζουν να λένε ψέματα. «Όλοι λέμε ψέματα, όλη την ώρα. Όταν θέλουμε να μάθουμε την αλήθεια για κάποιον, είναι πιθανώς το τελευταίο πρόσωπο που πρέπει να ρωτήσουμε», ισχυρίζεται ο ψυχολόγος Ρόμπερτ Φέλντμαν, από το Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης. Σύμφωνα με μια αμερικανική έρευνα, καθημερινά, λέμε 25 ψέματα κατά μέσο όρο. Σε αυτά, προσμετρώνται και τα ψέματα στα όργανα της τάξης σχετικά με τον αληθινό λόγο μετακίνησής μας, παρά την απαγόρευση κυκλοφορίας. Οι άνδρες λένε δύο με τρεις φορές περισσότερα ψέματα από ό,τι οι γυναίκες. Σύμφωνα με μια αγγλική έρευνα, οι επιστήμονες βρήκαν ότι ο μέσος Βρετανός λέει 22 ψέματα λιγότερα από έναν Αμερικανό, όπερ τρία ψέματα την ημέρα, δηλαδή 1.092 τον χρόνο. Αντιθέτως, μία μέση γυναίκα φαίνεται ότι λέει σχεδόν δύο την ημέρα, περίπου 728, ετησίως. Αλλά όλα αυτά, μέρα που είναι, τα πιστεύεις;

Αλλά, τι έχει ειπωθεί σχετικά;
Σπουδαίες ατάκες και ρήσεις για το ψέμα < μεσαιωνική ελληνική «ψέμα» < ελληνιστική κοινή «ψεῦμα» < αρχαία ελληνική «ψεῦσμα» < «ψεύδω».
«Το ψέμα είναι ανανδρία» – Νίκος Καζαντζάκης, Έλληνας συγγραφέας

«Ενα ψέμα είναι πιο βολικό από την αμφιβολία, πιο χρήσιμο από την αγάπη και πιο ανθεκτικό από την αλήθεια» – Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Κολομβιανός συγγραφέας

«Ενα επαναλαμβανόμενο ψέμα, γίνεται αλήθεια» – Βλαδίμηρος Ιλιτς Λένιν, ηγέτης της ΕΣΣΔ

«Οι πεποιθήσεις είναι μεγαλύτεροι αντίπαλοι της αλήθειας από τα ψέματα» – Φρίντριχ Νίτσε, Γερμανός φιλόσοφος

«Οποιος λέει πολλά ψέματα πρέπει να έχει πολύ καλή μνήμη» – Κοϊντιλιανός, Ρωμαίος ρήτορας

«Είναι κοινό μυστικό πως κανένας άντρας με επιτυχία στις γυναίκες δεν καυχιέται γι’ αυτό. Αυτοί που το κάνουν, λένε ψέματα» – Ισαμπέλ Αλιέντε, Χιλιανή συγγραφέας

«Από το ευλαβικό ψέμα προτιμώ την ανίερη αλήθεια» – Αγγελος Τερζάκης, Έλληνας συγγραφέας

«Κάθε μισή αλήθεια είναι τρία τέταρτα ψέμα» – Θόρντον Ουάιλντερ, Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας

«Ολη η προπαγάνδα είναι ψέματα, ακόμα κι όταν λέει την αλήθεια» – Τζορτζ Οργουελ, Βρετανός συγγραφέας

«Το να λες ψέματα είναι ένα υπέροχο πράγμα, επειδή σε οδηγεί στην αλήθεια» – Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Ρώσος συγγραφέας

«Την αλήθεια τη “φτιάχνει” κανείς, ακριβώς όπως φτιάχνει και το ψέμα» – Οδυσσέας Ελύτης, ποιητής.

Καλό μήνα, λοιπόν, και να θυμάσαι αυτό που είχε γράψει ο Γάλλος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ: «Ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα».
Αλήθεια, μπορείς;

Πηγές
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα τ.51ος, σ.72
wikipedia
Lies Quotes

Εθνος