Για την Ιστορία...(Βέντζια, Ζάβορδας, Παναγία Τουρνικίου και Σκούμτσα) - Γράφει ο Σοφοκλής Εταιρίδης

Την προηγούμενη Κυριακή της Πεντηκοστής πρότεινα και γυρίσαμε μαζί με κάτι φίλους την περιοχή των Βεντζίων, που αυτήν την εποχή λόγω
και των πολλών βροχών είναι σε όλες τις αποχρώσεις του καταπράσινη.

Στις δύο φωτογραφίες μου βλέπουμε την Παναγία Τουρνικίου, 12ο αιώνας: Στην πρώτη την μεταφορά της και στην δεύτερη όπως είναι σήμερα.

Επισκεφθήκαμε και την διώροφη Παναγία Τουρνικίου που μεταφέρθηκε πιo ψηλά για να μην κατακλυσθεί από τα νερά του φράγματος Ιλαρίωνος, η ίδρυση της μονής ανάγεται στον 12oαιώνα, και καταλήξαμε στο Μοναστήρι της Ζάπουρτας ή Ζάβορδας, όπως συνηθίζεται σήμερα, που αναπαλαιώθηκε και συντηρήθηκε μετά τον μεγάλο σεισμό του 1995.
Ιστορικά θα ήθελα να επισημάνω, ότι η πρώτη γραπτή αναφορά για τα Βέντζια γίνεται, όταν άρχισαν να μνημονεύονται από το 1526 ως Μητροπολίτες οι Επίσκοποι της Εκκλησίας της περιοχής Γρεβενών υπό τον τίτλο Γρεβενών και Βεντζίων(πηγή: Η Εκκλησία των Γρεβενών).
Άλλη αναφορά μας κάνει ο Φραγκίσκος Πουκεβίλ γενικός πρόξενος της Γαλλίας στα Γιάννενα το1805. Όταν επισκέφθηκε το χωριό Φελί, προσδιόρισε την περιοχή Βεντζίων, που βρίσκεται νότια του βουνού Βούρινου και της κοίτης του ποταμού Αλιάκμωνα.
Σε μια νεότερη αναφορά του 1887 ο Ταγματάρχης Σχινάς αναφέρει στις οδοιπορικές του σημειώσεις,ότι διέσχισε την περιοχή Βεντζίων και ότι τα Γρεβενά επί τουρκοκρατίας χωρίζονταν σε τέσσερα (4) κόλια. Χασίων, Βεντζίων, Τσούρχι- σημερινός Άγιος Γεώργιος και Βλάχ- ορεινές κοινότητες.
Το Βέντζ κόλ είχε είκοσι δύο (22) χωριά, μέσα και το χωριό η Παναγιά (Τουρνίκι).
Τις περιοχές - γεωγραφικές ενότητες - με χωριά οι Τούρκοι τις λένε κολ, πληθ. κόλια.
Επί τη ευκαιρία θα ήθελα να μεταφέρω τη σημαίνει η λέξη κώλ στην ποντιακή και πως προέρχεται.
Θα ήθελα να σας πω, ότιοι Πόντιοι του ΑΚ ΝΤΑΓΜΑΤΕΝ κώλ, πληθ. κώλε ονομάζουν αυτό, που στην περιοχή των Γρεβενών το λένε μπάρα, πληθ.μπάρες. Λακκούβες που όταν βρέχει μαζεύουν νερό.
Έτσι όπως το κώλ έχει μαζεμένο νερό, έτσι και η περιοχή που έχει μαζεμένα χωριά το λένε κώλ οι Τούρκοι.
Το κώλ στην Ποντιακή γλώσσα προέρχεται από το σχήμα που διαμορφώνεται στην άμμο, όταν καθόμαστε με τον κώλο μας.

Άρα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το Τουρκικό κολ, προέρχεται από το Ποντιακό Κωλ και γράφεται με ωμέγα.
Ένα περιστατικό που μου το έλεγε ο αδελφός του παππού μου που πέθανε 110 χρονών Σπύρος Θεοδωρίδης:

Όταν οι Τουρκάντ έσκότωσαν τον πατέρα μ’ και τον αδελφόν άτ’, ο τρανόν ο αδελφό μ’,ο Πασιά μ’ ο Νικόλας (Περπέρτς) έτον σο στρατόν, ο μικρόν ο αδελφό μ’ ο Αβραχά μ’ επείεν σο Τοχάτ και εγώ πα επεία σην Ζίλεν τσιοπάνος σε έναν Τούρκον για να μην αποθάνω α σην πείναν.

Έναν ημέραν πέντε έξι τουρκόπουλα εθέλναν με το ζόρ’ να βάλ’ν’ εμε απέσ’ σο κωλ, απ’αδά επείκαν απ’εκεί επείκαν κ’επόρεσαν να βάλνεμε απέ’ σ’ σο κωλ.
Ατά λέγωσατα για να ε ξέρ’σ’, τό Ταήν είσες, καταλαβαίν’σ’ Ρωμαίϊκα.
ή
Μάνα:Λε η μάνα τον γιόνατσ’, γιάβρου μ’ ποίος ένέβρεξεν τα ποδάρες, α τώρα άλλαξασε.
Γιός: κανένας μάνα.
Μάνα: και τότε μέρ’ εν’εβράες.
Γιός: Επορ’πάνα και ετέρνα αλλού και κ’ετέρνα εμπροστά μ’ και κ’είδα το κώλ και επάτεσα απέσ’ και ενεβράχτα.

Θα πρέπει να μάθουν οι νεότεροι ότι η πρώην Κοινότητα Παναγιάς ανήκε στην περιοχή Βεντζίων και διοικητικά, πολιτιστικά και Εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη Γρεβενών.

Τα διοικητικά όρια της Κοινότητας Παναγιάς συνόρευαν με την Κοινότητα Χρωμίου του νομού Κοζάνης. Μέσα στα διοικητικά όρια της Παναγιάς υπήρχαν και το Μοναστήρι της Ζάβορδας και τα μεταλλεία της Σκούμτσας.

Όταν δημιουργήθηκαν οι Καποδιστριακοί Δήμοι, η Κοινότητα Παναγιάς πήγε με τον Δήμο Δεσκάτης.

Το 1997 και 1998 εγώ ήμουν πρόεδρος της Κοινότητας Κέντρου και πρόεδρος της 2ης Εδαφικής Περιφέρειας Γρεβενών, Συμβούλιο Περιοχής Βεντζίων.

Τότε ως πρόεδρος έχω γράψει άρθρα στον τοπικό τύπο, και προς τον Υπουργό Εσωτερικών κ.κ. Αλέξανδρο Παπαδόπουλο, ότι η Κοινότητα Παναγιάς θα πρέπει να βρίσκεται μέσα στα φυσικά και ιστορικά της όρια, δηλαδή στον Δήμο Βεντζίων.

Σε αυτήν την φωτογραφία μου, έχω ως φόντο το βουνό των Βεντζίων και των λουλουδιών, το βουνό Βούρινος.

Αυτό που μ’ έκανε να ασχοληθώ ήταν ότι, δεν μπορείς να παραβλέψεις, ότι το Μοναστήρι ανήκει Εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη Γρεβενών και διοικητικά να ανήκει στον Δήμο Δεσκάτης, που Εκκλησιαστικά ανήκει στην Μητρόπολη Ελασσόνας.
Επισκέφθηκα στην Κοζάνη τον πρόεδρο του Εκπολιτιστικού Συλλόγου κ. Απόστολο Καβούκα και μου είπε, ότι «στην πόλη της Κοζάνης ζουν τριπλάσια μέλη από τους κατοίκους του χωριού και τους συμφέρει να μπούνε στον δήμο Βεντζίων.
Επισκέφθηκα αργότερα και το χωριό και σε μια συζήτηση, που είχαμε με τους μόνιμους κατοίκους στο καφενείο, μου είπαν καθαρά ότι τουςσυμφέρει να μπούνε στον Δήμο Δεσκάτης.

Οι λόγοι της απόφασης ήταν οι εξής: Από τότε που έγινε η στρατιωτική γέφυρα, η Δεσκάτη τους ήρθε πολύ κοντά χιλιομετρικά. Έβαλε και το ΚΤΕΛ λεωφορείο κάθε Πέμπτη και πηγαίνουν στην λαϊκή αγορά της Δεσκάτης για ψώνια. Η Δεσκάτη απέχει από την Παναγιά 15 χλμ και τα Γρεβενά πάνω από 45 χλμ. Όλοι οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού ήθελαν να πάνε στον Δήμο Δεσκάτης.

Οι σκέψεις και οι δικαιολογημένες απαντήσεις τους με έκαναν, να σεβαστώ την απόφαση τους και ενώ σχεδίαζα για κινητοποιήσεις και άλλα, σεβάστηκα την σωστή απόφαση τους και σταμάτησα κάθε ενέργεια.

Μετά από 22 χρόνια σκέφθηκα, ότι η απόφαση τους ήταν η σωστή για τους μόνιμους κατοίκους του χωριού Παναγιά, αλλά νομίζω και για την Παναγία Τουρνικίου και για την μονή της Ζάβορδας. Ο Δήμος Δεσκάτης νομίζω, ότιτα έχει «αγκαλιάσει» και ασχολείται πολύ περισσότερο, σε συνεργασίαμε την αρχαιολογική υπηρεσία δημιουργούν και εκδηλώσεις, από ότι θα ασχολούνταν ο Δήμος Γρεβενών στον οποίο εντάχθηκε ο πρώην Καποδιστριακός Δήμος Βεντζίων.

ΣΟΦΟΚΛΗΣ Γ ΕΤΑΙΡΙΔΗΣ
ΓΡΕΒΕΝΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2020