Βιογραφία Ο Άγιος Κοσμάς υπήρξε φωτοφόρος απόστολος του Ευαγγελίου, στα μαύρα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς. Η Εκκλησία του Χριστού, για να τιμήσει τον αγώνα και την προσφορά του, τον ονόμασε Ισαπόστολο. Ο Άγιος Κοσμάς γεννήθηκε στο χωριό Ταξιάρχης της επαρχίας Αποκούρου που βρίσκεται κοντά στο χωριό Μεγάλο Δένδρο Ναυπακτίας, το 1714 μ.Χ., από γονείς ευσεβείς, που τον ανέθρεψαν εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου. Είκοσι χρονών μετέβη στο Άγιο Όρος, για να σπουδάσει στο εκεί νεοσύστατο σχολείο του Βατοπεδίου. Ο Άγιος Κοσμάς, ονομαζόταν αρχικά Κωνσταντίνος και μετά την αποφοίτησή του, πήγε στη Μονή Φιλόθεου, όπου έγινε μοναχός (1759 μ.Χ.) και κατόπιν Ιερομόναχος και έλαβε το όνομα Κοσμάς. Ο Άγιος γνωρίζοντας ότι το Έθνος κινδύνευε, δεν ησύχαζε και φλεγόταν νύχτα-μέρα από τον πόθο να βγει και να διδάξει στους σκλαβωμένους Έλληνες τα Άγια Γράμματα. Όμως, θεωρούσε τον εαυτό του ταπεινό και αδύνατο να επωμισθεί τέτοιο φορτίο. Με θεία αποκάλυψη, πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνάντησε τον αδελφό του Χρύσανθο, που ήταν δάσκαλος. Αυτός του έκανε μερικά μαθήματα ρητορικής, που θα βοηθούσαν τον Κοσμά στο κήρυγμα. Έπειτα, αφού πήρε την άδεια του Πατριάρχη Σεραφείμ, όργωσε στην κυριολεξία την Ελλάδα, διδάσκοντας στους «ραγιάδες» το λόγο του Θεού. Έτσι, ο Άγιος Κοσμάς, αρχικά κήρυξε στην Κωνσταντινούπολη και στην συνέχεια μετέβη στην Αιτωλοακαρνανία. Με νέα άδεια περιήλθε τα Δωδεκάνησα και το Άγιο Όρος. Ακολούθως περιόδευσε στην Θεσσαλονίκη, Βέροια, σε ολόκληρη την Μακεδονία, έφθασε στην Χειμάρα, επέστρεψε στην Νότιο Ήπειρο και από εκεί κατέληξε στη Λευκάδα και την Κεφαλληνία. Πήγε ακόμη στη Ζάκυνθο, Κέρκυρα και ξανά στην Βόρειο Ήπειρο. Απ’ οπού περνούσε, έκτιζε σχολεία, εκκλησίες, και πλήθος λαού συνέρεε και «ρουφούσε» το «νέκταρ» της αγίας διδασκαλίας του. Τελικά, ο φθόνος των Εβραίων, σε συνεργασία με τους Τούρκους, είχε σαν αποτέλεσμα τον απαγχονισμό του Αγίου στο Κολικόντασι, στα χώματα της Βορείου Ηπείρου το 1779 μ.Χ. Το λείψανό του το έριξαν στα νερά του ποταμού Άψου. Παρά την πέτρα που του είχαν δέσει στον λαιμό, το λείψανο επέπλεε. Βρέθηκε από τον ιερέα Μάρκο κι ενταφιάσθηκε στη μονή της Θεοτόκου Αρδονίτσας Β. Ηπείρου, όπου και ανευρέθη. Η κανονική πράξη της αναγνωρίσεώς του ως αγίου έγινε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στις 20 Απριλίου 1961 μ.Χ. Ακολουθία και βίο του έγραψαν ο Όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο Σαπφείριος Χριστοδουλίδης, ο Θωμάς Πασχίδης και ο μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης. Πολλοί νεώτεροι συγγραφείς ασχολήθηκαν με τον βίο και το έργο του μεγάλoυ αγίου. Πλήθος εικόνων, χαλκογραφιών, ζωγραφιών και σχεδίων φανερώνουν την τιμή και την ευγνωμοσύνη του Γένους για τον λαμπρό αστέρα του Αγίου Όρους. Τα λόγια του ήταν προφητικά, γεμάτα θεία χάρη και απλότητα. Κάποτε είπε στους κατοίκους κάποιου χωριού: «Ήρθα στο χωριό σας και σας κήρυξα. Δίκαιο είναι λοιπόν να με πληρώσετε για τον κόπο μου. Με χρήματα μήπως; Τι να τα κάνω; Η πληρωμή η δική μου είναι να βάλετε τα λόγια του Θεού στην καρδιά σας, για να κερδίσετε την αιώνια ζωή». saint.gr Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στο Τσιράκι
Στο χωριό μας, ο Άγιος Κοσμάς ήρθε στα 1777, κατά την Γ΄ περιοδεία του και φιλοξενήθηκε, όπως λέγεται, στο σπίτι του σιδερά του χωριού, από τον οποίο και ζήτησε και του έφτιαξε τον σιδερένιο Σταυρό, τον οποίο μετά την διδασκαλία του την άλλη μέρα, κάρφωσε στο κλωνάρι της βελανιδιάς, κάτω από τον οποίο μιλούσε.Εδώ έκανε και την προφητεία που αναφέρεται σε όλα τα βιβλία που έχουν γραφεί για τη ζωή του Αγίου Κοσμά: “Όταν θα πέσει τα κλωνάρι που είναι ο Σταυρός, τότε θα γίνει μεγάλο κακό στη Πατρίδα μας και το κακό θα έρθει από το μέρος που θα πέσει το κλωνάρι και όταν θα πέσει το δένδρο, θα γίνει μεγαλύτερο κακό”.Πράγματι το κλωνάρι έπεσε το έτος 1940, προς το μέρος της Αλβανίας και το δένδρο έπεσε το 1947. Τον σταυρό βρήκε το 1950 ο Αθανάσιος Παπαβασιλείου και τον παρέδωσε στον παπά του χωριού για φύλαξη. Ο Αθανάσιος Παπαβασιλείου είχε κάποιες ικανότητες, όπως λένε, αφού προφήτευσε ότι στο χώρο αυτόν θα γίνει εκκλησία και ακόμη ότι ο Σταυρός θα κάνει το χωριό μας γνωστό.
Ο Άγιος Κοσμάς Γρεβενών
Ο Άγιος Κοσμάς είναι ένα μικρό όμορφο χωριό που ανήκει από το 2011 στο δήμο Γρεβενών. Βρίσκεται σε απόσταση 22 χιλιομέτρων Β.Δ. της πόλης των Γρεβενών, στην κατεύθυνση Γρεβενά – Δασύλλιο – Πεντάλοφος. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 980 μέτρων, μέσα σε ένα πανέμορφο περίγυρο, ντυμένο στο πράσινο της βελανιδιάς, Έχει κλίμα ξερό το χειμώνα και δροσερό το καλοκαίρι.
Τα σπίτια του χωριού, ανάμεσα σε πολλά δέντρα οπωροφόρα και βελανιδιές, σε άλλες εποχές ήταν όλα πέτρινα διώροφα, αλλά και τριώροφα, καλοχτισμένα, από άριστους μαστόρους του χωριού μας. Σήμερα δυστυχώς, αυτά τα παραδοσιακά σπίτια, σχεδόν όλα γκρεμίστηκαν και αντικαταστάθηκαν με σύγχρονα της εποχής μας.
Τα λίγα παλιά και τα νέα σπίτια, που πολλά από αυτά μένουν κλειστά για πολλούς μήνες του χρόνου, είναι καλοπεριποιημένα από τη νοικοκυροσύνη και τη φροντίδα των κατόχων τους και των λίγων κατοίκων που ζουν ακόμη εδώ, με τις αναμνήσεις τους και προσπαθούν κόντρα στο ρεύμα της φυγής των νέων, να αναβιώσουν τα ήθη και τα έθιμα, ζωντανεύοντας έτσι το χωριό. Η ζωή των Αγιοκοσμιτών μέχρι το 1960 δεν είχε μεγάλες αλλαγές, όσον αφορά τον τρόπο ζωής τους και στον αριθμό του πληθυσμού των κατοίκων.
Από τις αρχές όμως της δεκαετίας του 1960 οι περισσότεροι από τους μαστόρους εγκατέλειψαν το χωριό και εγκαταστάθηκαν με τις οικογένειες τους σε μεγάλες πόλεις, όπου έβρισκαν εργασία. Άλλοι μετανάστευσαν στην Αυστραλία, στον Καναδά, στην Αμερική, αλλά οι πιο πολλοί, σε ποσοστό έως και 90% σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης (Γερμανία, Ελβετία, Γαλλία). Έτσι σιγά-σιγά ερήμωσε το χωριό και σήμερα μετά και το κλείσιμο του σχολείου, στο χωριό μας μένουν λιγότεροι από είκοσι μόνιμοι κάτοικοι, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι.
Tovoion Tv έναρξη Άκρες της Ανασελίτσας -Άγιος Κοσμάς Γρεβενών 22: 11: 2019
Η Ιστορία του χωριού ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΧΩΡΙΟ “ΜΕΛΙΔΟΝΙΣΤΑ”
Η έλλειψη ιστορικών ντοκουμέντων (συγγράμματα, ημερομηνίες σε κάποια παλιά εκκλησία, σε κάποιο παλιό κτίριο), μας κάνει να δημιουργούμε διάφορα σενάρια για την καταγωγή μας, για την δημιουργία του χωριού μας. Κάποιες ιστορίες των μεγαλυτέρων, που ίσως από στόμα σε στόμα να έγιναν θρύλοι και ιστορίες που σήμερα για μας δεν φαίνονται αδύνατες να έγιναν. Είμαστε όμως υποχρεωμένοι να μελετήσουμε αυτούς τους θρύλους και τις ιστορίες των μεγαλυτέρων, γιατί νομίζω ότι σε καμιά περίπτωση δεν είναι δημιουργήματα της φαντασίας τους, αλλά τα γεγονότα με το μάτι των ανθρώπων της εποχής εκείνης, που το γένος μας ήταν σκλαβωμένο στους Τούρκους, η πίστη άγγιζε τα όρια του φανατισμού, και τα σημάδια των καιρών τα εξηγούσαν σωστά, αλλά με το δικό τους τρόπο. Μέχρι το 1692 μ.Χ. που έχουμε την πρώτη αναφορά για το χωριό «Τσιράκι», (που δημιουργήθηκε από την καταστροφή του παλιού χωριού «Μελιδόνιστα»), στον Κώδικα της Μονής του Αγίου Νικάνορα της Ζάβορδας, ίσως να μιλάμε για ένα χωριό της φαντασίας μας ή ένα χωριό που φτιάξαμε με τις ιστορίες και τους θρύλους των προγόνων μας κι’ αυτό νομίζω φτάνει, γιατί ο λαός είναι σοφότερος των σοφών και πιο ιστορικός από τους ιστορικούς.Σύμφωνα με την παράδοση, οι κάτοικοι του χωριού, με το όνομα Τσιράκι, που το 1929 μετονομάστηκε σε Άγιος Κοσμάς, είναι μέρος των κατοίκων ενός μεγάλου χωριού, που καταστράφηκε, με το όνομα «Μελιδόνιστα», το οποίο βρισκόταν ΒΔ του σημερινού χωριού, στην τοποθεσία που σήμερα ονομάζεται «Παλιοχώρι». Η «Μελιδόνιστα» καταλάμβανε μία έκταση που άρχιζε από το μύλο του Παπαθανασίου, όπου περνούσε την εποχή εκείνη βλαχόστρατα, δρόμος για τα κοπάδια των Βλάχων που έφευγαν για τα «χειμαδιά» και γι’ αυτό υπήρχε εκεί το «Χάνι του Λάμπρου» και βρύση που είχε νερό όλο το χρόνο. Στη συνέχεια επεκτείνεται στις «φακές», στο εξωκκλήσι Άγιος Νικόλαος, στο «εικόνισμα του Πλιάτσικα», στην «Ψηλόραχη», το «Προσήλιο», στα «Βαθιά Πηγάδια» μέχρι το «Βακούφικο το μύλο». Από την έκταση που περιελάμβανε, και από τα λιγοστά χαλάσματα που βρέθηκαν διάσπαρτα, σχεδόν σε όλη την έκταση αυτή, που σήμερα είναι εκτάσεις του σημερινού χωριού, μάλλον πρέπει να ήταν μεγάλο χωριό, γύρω στους 1.500 κατοίκους. Το όνομα «Μελιδόνιστα» ίσως να είναι όνομα Σλαβικό και όπως λέγετε, το έδωσαν οι Σλάβοι, όπως και τα άλλα χωριά της περιοχής μας, όταν κατέλαβαν την Ελλάδα μέχρι το Σπερχειό ποταμό, το 900-1000 μ.Χ. με τον Βούλγαρο Συμεών Β’, επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Όλα τα χωριά της περιοχής μας είναι Σλαβόφωνα: Βαντσκό (οι σημερινές Κυδωνιές), Τριτσκό (το σημερινό Τρίκορφο), Μπίσιοβο (το σημερινό Κυπαρίσσι) και όλα σχεδόν τα χωριά της Δυτικής Μακεδονίας. Οι Σλάβοι, λέγετε, δεν πείραξαν τα χωριά μας και αυτό μας κάνει να συμπεράνουμε ότι ήθελαν να κατακτήσουν και όχι να λεηλατήσουν. Τα ερείπια του παλιού χωριού Μελιδόνιστα, όσον αφορά για κτίσματα ή άλλες πέτρινες κατασκευές, δεν είναι πολλά. Βρέθηκαν παλιότερα, χαλάσματα από περιφράξεις ίσως σπιτιών, περιφράξεις κτημάτων και κάποια χαλάσματα από λίγες πέτρινες καλύβες. Ένα σενάριο της ιστορίας, λέει στο βιβλίο του ο Αθανάσιος Τόλιος, ότι πιθανότατα να κτίστηκε τα έτη 21-25 μ.Χ. και ανήκει στα TASTA STATTNA, κατασκηνώσεις που ίδρυσαν τα στρατεύματα του Αυτοκράτορα Οκτάβιου, στον αγώνα ενάντια στον Αντώνιο. Αυτές οι κατασκηνώσεις, τριακόσιες (300) τον αριθμό, πρέπει να ήταν φτιαγμένες με ξύλα και σκεπασμένες με κλαδιά. Ίσως γι’ αυτό δεν βρίσκουμε εδώ πολλές πέτρινες κατασκευές. Ίσως ακόμη γιατί στα χρόνια που ακολούθησαν αυτές οι πέτρες μεταφέρθηκαν από τους κατοίκους τότε, για να χτίσουν το νέο τους χωριό. Η έλλειψη πέτρινων ερειπίων, από τη μια εξηγείται όπως ανέφερα παραπάνω, από την μεταφορά αυτών των υλικών στο νέο χωριό «Τσιράκι», αλλά περισσότερο ενισχύει την άποψη ότι λόγω του είδους της κατασκευής των σπιτιών (καλύβες με ξύλα και άχυρα), η φωτιά της καταστροφής αφάνισε τα πάντα. Οι κάτοικοι του χωριού «Μελιδόνιστα», αν οι κατοικίες όπως λέγεται, ήταν τριακόσιες, θα πρέπει να ήταν τουλάχιστον χίλιοι πεντακόσιοι. Η κύρια ασχολία τους ήταν η γεωργία αλλά και η κτηνοτροφία, έχοντας γιδοπρόβατα και εκατοντάδες βόδια. Εξ’ άλλου στην ευρύτερη περιοχή, όπως είναι γνωστό, υπήρχαν πολλά βοοειδή και γι’ αυτό ονομάστηκε «Βόιο» Ένα άλλο σενάριο της ιστορίας, όπως ακουγόταν από τους γεροντότερους παλαιότερα, είναι ότι οι κάτοικοι της «Μελιδόνιστας» ήταν νομάδες, είτε κυνηγημένοι από τους Τουρκαλβανούς, είτε ψάχνοντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης των ιδίων, αλλά και των ζώων τους, κατασκήνωσαν εδώ, δημιουργώντας τη «Μελιδόνιστα». Πάντως η τοποθεσία που έχει το όνομα «Παλιοχώρι» και λέγετε ότι εκεί ήταν η «Μελιδόνιστα», είναι περιοχή γυμνή από δέντρα, με πολλές καλλιεργήσιμες εκτάσεις και πηγές με νερό όλο το χρόνο. Η βρύση «Μέγας» που βρίσκεται στη τοποθεσία εκείνη, ακόμη και σήμερα δεν στερεύει ποτέ. Υπάρχουν πολλά υπόγεια νερά, όπως στην τοποθεσία «Βριτσιάδικα» και αλλού που έκαναν τα χωράφια ποτιστικά. Συνθήκες που μας κάνει να σκεφτούμε, ότι εκεί μπορεί να υπήρχε χωριό.
Το χωριό «Μελιδόνιστα» λέγεται ότι καταστράφηκε, επί Τουρκοκρατίας, κατά την περίοδο 1390-1700 μ.Χ. την περίοδο που ο στρατός των Τούρκων, σε μεγάλο ποσοστό αποτελούνταν από Τουρκαλβανούς, οι οποίοι στο πέρασμά τους λεηλατούσαν και έκαιγαν τα χωριά. Ο θρύλος λέει, ότι κάποια μέρα που γινόταν γάμος στο χωριό «Μελιδόνιστα», ήρθε μια ομάδα από Αρβανίτες (άτακτα τμήματα Τουρκαλβανών που πολεμούσαν στο πλευρό των Τούρκων) και πρόσβαλαν τη νύφη. Τότε ο γαμπρός σκότωσε έναν από αυτούς και στη συνέχεια όλο το χωριό έπεσε επάνω τους και τους σκότωσε. Ένας όμως από αυτούς σώθηκε, ανέφερε το γεγονός αυτό, σε ισχυρότερες δυνάμεις, οι οποίες μετά από δύο-τρεις ημέρες ήρθαν, κύκλωσαν το χωριό, το έκαψαν για να εκδικηθούν έτσι το θάνατο των άλλων Τουρκαλβανών. Μετά την καταστροφή, το χωριό «Μελιδόνιστα» διαλύθηκε, αφού οι κάτοικοί του έφυγαν τρομαγμένοι και κυνηγημένοι, ψάχνοντας η κάθε οικογένεια να σωθεί από το μένος των Τουρκαλβανών. Ο θρύλος λέει ότι, η «Μελιδόνιστα» μετά την καταστροφή χωρίστηκε σε τέσσερις ομάδες. Από τις τριακόσιες οικογένειες που λέγεται πως ήταν στο χωριό «Μελιδόνιστα», μερικές κρύφτηκαν κοντά στη Νεάπολη Κοζάνης. Εκεί υπήρχαν πολλοί Τούρκοι και ζούσαν ανάμεσά τους, για μεγαλύτερη ασφάλεια. Στην περιοχή εκείνη σήμερα, δίπλα από το ποταμό Αλιάκμονα, υπάρχει ένα χωριό, με το όνομα Μελιδόνι. Ίσως από εκείνους τους κυνηγημένους κατοίκους του χωριού «Μελιδόνιστα». Λέγεται επίσης, ότι μερικές οικογένειες από το παλιό κατεστραμμένο χωριό, πήγαν προς την Στερεά Ελλάδα (στη Βοιωτία υπάρχει χωριό με το όνομα Μελιδόνι), άλλοι λένε πήγανε προς την Πελοπόννησο και την Κρήτη (στην Κρήτη επίσης, υπάρχει χωριό με το όνομα Μελιδόνι). Ένα μέρος των κατοίκων της «Μελιδόνιστας» (αδιευκρίνιστο πόσοι ήταν, αλλά και ποιοι ακριβώς ήταν), κρύφτηκε δύο χιλιόμετρα ανατολικά, σχηματίζοντας το νέο χωριό «Τσιράκι».
Ιστορικά γεγονότα αναφέρουν, καταστροφές και σφαγές, που έγιναν στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας κατά την Τουρκοκρατία, ώστε να μπορέσουμε να τοποθετήσουμε σε κάποια ιστορική στιγμή και την καταστροφή του παλιού χωριού «Μελιδόνιστα», από την αρχή της σκλαβιάς στην περιοχή μας, το 1390 μέχρι το 1770, που το χωριό μας πια ήταν στη σημερινή του τοποθεσία με το όνομα «Τσιράκι».
Κατά το 1495, την εποχή που ο Κάρολος Η’ της Γαλλίας προετοίμαζε εκστρατεία κατά της Κωνσταντινούπολης. Τα στρατεύματά του θα περνούσαν από την Αυλώνα και την Μακεδονία. Οι Έλληνες της Δυτικής Μακεδονίας, της Ηπείρου και της θεσσαλίας ακόμη σύσσωμοι εξεγέρθηκαν. Η εκστρατεία αυτήν όμως δεν πραγματοποιήθηκε, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι με τον Βογιαζήτ, να αποκεφαλίσουν χιλιάδες από τους ξεσηκωμένους Έλληνες τότε, που είχαν αποθέσει τις ελπίδες τους στη νίκη των Γάλλων. Το 1571, νέα εξέγερση, όταν πληροφορήθηκαν οι Έλληνες την ήττα του Τουρκικού στόλου από τις ενωμένες δυνάμεις των Βενετών, των ισπανών και του Πάπα, στην Ναύπακτο. Τριάντα χιλιάδες Έλληνες, εκ των οποίων πολλοί κληρικοί, σφαγιάσθηκαν από τους Τούρκους. Το έτος 1612, νέες εκατόμβες είχαμε, με αφορμή τη δράση του Διονυσίου του Σκυλοσόφου. Το 1770, νέες καταστροφές και σφαγές Ελλήνων, κατά τα Ορλωφικά. Αν όμως ισχύει ο θρύλος που προανέφερα παραπάνω, ότι κάποια μέρα που γινόταν γάμος στο χωριό «Μελιδόνιστα», ήρθε μια ομάδα από Αρβανίτες και πρόσβαλαν τη νύφη. Τότε ο γαμπρός σκότωσε έναν από αυτούς και στη συνέχεια όλο το χωριό έπεσε επάνω τους και τους σκότωσε. Ένας όμως από αυτούς σώθηκε, ανέφερε το γεγονός αυτό, σε ισχυρότερες δυνάμεις, οι οποίες μετά από δύο-τρεις ημέρες ήρθαν, κύκλωσαν το χωριό, το έκαψαν για να εκδικηθούν έτσι το θάνατο των άλλων Τουρκαλβανών., τότε η καταστροφή του παλιού χωριού «Μελιδίνιστα», μπορεί να έγινε οποιαδήποτε στιγμή από το 1390 μέχρι το 1770 και να μην την συνδυάσουμε με κάποια από τις καταστροφές που αναφέρει η ιστορία.
ΤΟ ΝΕΟ ΧΩΡΙΟ “ΤΣΙΡΑΚΙ”
Μετά την καταστροφή της «Μελιδόνιστας», το ένα τέταρτο των κατοίκων, όπως λέγετε, εγώ νομίζω πρέπει να ήτανε τέσσερις με πέντε οικογένειες, του κατεστραμμένου χωριού, οι οποίοι δεν πήγαν πολύ μακριά. Κρύφτηκαν ανατολικά, απόμερα από τη «βλαχόστρατα», σε μία απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων, μέσα σε ένα μέρος με πυκνό δάσος. Σιγά-σιγά άρχισαν να χτίζουν τις αγροικίες τους, την πρώτη τους εκκλησία (το σημερινό εξωκκλήσι), τον Άγιο Αθανάσιο τον μικρό. Τσιράκι, «Çeyrek» στα Τούρκικα, σημαίνει το ένα τέταρτο, ίσως αυτό που απέμεινε από το παλιό χωριό, το ένα τέταρτο των οικογενειών που ζούσαν στη «Μελιδόνιστα». Τσιράκι, «çırak», η άλλη ερμηνεία του ονόματος «Τσιράκι», που σημαίνει ο παραγιός, ο μικρός, ο μαθητευόμενος. Ίσως λόγω του αριθμού των κατοίκων που ήταν λίγοι, ίσως λόγω του γεγονότος ότι ήταν νεοσύστατο χωριό, ίσως να είχε μια επικουρική βοήθεια στους Τούρκους σε μια μεγαλύτερη περιοχή. Τα σενάρια της ιστορίας πολλά, τα ντοκουμέντα ανύπαρκτα. Νομίζω ότι, οι οικογένειες που απόμειναν από το παλιό χωριό και δημιούργησαν το Τσιράκι ήταν λίγες, το πολύ πέντε ή επτά. Αυτό μπορούμε να το συμπεράνουμε από τα κτήματα και την περιουσία που είχε παλαιότερα η κάθε οικογένεια. Τέσσερις με πέντε οικογένειες και φάρες είχαν σχεδόν όλη την περιοχή του «Τσιράκι». Η περιουσία από την οικογένεια των «Δεπέων», η γενιά που μάνα φαίνεται να είχε κάποια με το όνομα Δέσπω, άρχιζε από τη σκαφίδα και τελείωνε στην «Ψηλόραχη». Το σπίτι τους οι «Δεπέοι» λέγετε ότι το είχαν κοντά στα εξωκκλήσι Άγιος Αθανάσιος ο μικρός. Η περιουσία των «Τζηκέων», περιελάμβανε μία έκταση τεράστια, που άρχιζε από το Μεσοχώρι και τελείωνε στο «Ανήλιο». Το σπίτι τους πρέπει να το είχαν στο Μεσοχώρι. Άλλες οικογένειες από το χωριό «Μελιδόνιστα» με περιουσία, ήταν οι Χαλικέοι, που ονομάστηκαν αργότερα «Κεδρέοι», απ’ αυτούς προέρχονται οι «Κουμπουρέοι», η οικογένεια του «Τσίκνα», από τις Κυδωνιές (Βαντσκό), με μεγάλη περιουσία που την πούλησε και έφυγε από το χωριό. Την αγόρασε ο παπα-Βασίλης, που ήταν ο πρόγονος της οικογένειας «Παπαβασιλείου», ο οποίος ήρθε από την Χρυσαυγή Βοίου, κατά το 1850, η οικογένεια των «Μπαζακέων», η οικογένεια των «Νατσιέων», από κάποιον Αθανάσιο (Νάτσιο στην τοπική διάλεκτο), αλλά ο πρόγονός τους λεγόταν Παπαδημητρίου, ίσως από κάποιον ιερέα Δημήτριο), και η οικογένεια των «Κυρατσέων» (συγγενείς με τους Τζηκέους). Οι υπόλοιπες οικογένειες που σχημάτισαν το χωριό Τσιράκι ήρθαν από την ευρύτερη περιοχή του ποταμού Καλαμά, την Ηγουμενίτσα και άλλες περιοχές της Ηπείρου, περί το 1600-1700, κυνηγημένοι από τους Τουρκαλβανούς.
Οι οικογένειες αυτές που σχημάτισαν το «Τσιράκι» ήταν: οι «Σιωμέοι», (η καταγωγή τους ήταν από το διπλανό Λείψι), οι «Κουτσονικέοι», (ίσως από το Σούλι), οι «Λιοντέοι», (ήρθαν από την περιοχή της Ηγουμενίτσας), οι «Σβολιαντέοι», όνομα που παραπέμπει στο χωριό Σβόλιανη (Αγία Σωτήρα) Βοίου, που τους έλεγαν «Τσαλατέους». οι «Νουκέοι», οι «Τολιέοι», ήρθαν από την Ήπειρο, οι «Λαζέοι», (τους έφερε ο Τούρκος Μπέης για να βγάζουν ξυλοκάρβουνα), οι «Παπαβασιλείου», (από το χωριό Χρυσαυγή Βοίου), η οικογένεια «Σιδέρη», και η οικογένεια του «Χρυσοχόου». Οι μαρτυρίες και τα γεγονότα, που αναφέρονται για το χωριό τσιράκι, στηρίζονται βέβαια στις παραδόσεις. Ντοκουμέντα δεν βρέθηκαν, αλλά και ούτε κάποια ημερομηνία σε παλιά εξωκκλήσια. Αργότερα βέβαια μετά το 1850, αναφέρεται από ιστορικούς πολυάνθρωπον χωρίον, επαρχίας Ανασελίτσης. Το πρώτο εξωκκλήσι, ο Άγιος Αθανάσιος ο μικρός, που λέγετε ότι, ήταν εκκλησία στο παλιό χωριό «Μελιδόνιστα», δυστυχώς δεν έχει κάποια ημερομηνία, ούτε στους τοίχους που συνήθιζαν να γράφουν, αλλά και ούτε στις Αγιογραφίες του. Για το λόγο αυτό δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε τον χρόνο κτίσης του. Το ίδιο λέγετε και για το εξωκκλήσι της Αγίας παρασκευής, αλλά και εδώ δεν υπάρχουν κάποια ντοκουμέντα. Οι παλιοί Τσιρακιώτες ασχολούνταν και πάλι κυρίως με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Στα δύσκολα όμως χρόνια της Τουρκοκρατίας, η ζωή τους έγινε πολύ δύσκολη, από την συμπεριφορά των Τούρκων απέναντί τους, τους αβάσταχτους φόρους και την εκμετάλλευση της περιουσίας τους από τους κατακτητές, αναγκάστηκαν έτσι να στραφούν σε άλλες ασχολίες, κυρίως στην οικοδομική τέχνη. Το επακόλουθο αυτού ήταν η ανεύρεση δουλειάς στην γύρω περιοχή, αργότερα πιο μακριά, με αποτέλεσμα να γίνουν μετανάστες οργώνοντας σχεδόν όλη την Ελλάδα, αλλά ακόμη και στα Βαλκάνια. Στο επάγγελμα αυτό λοιπόν, της χτιστικής, με το πέρασμα των χρόνων, αναδείχθηκαν από τους κορυφαίους τεχνίτες της πέτρας, σπουδαίοι καλφάδες, που είχαν υψηλές ικανότητες στη σχεδίαση, κατασκευής και άριστοι λαξευτές της πέτρας. Συναντούμε τους «Τσιρακιώτες» μαστόρους στην αρχή να κατασκευάζουν σπίτια στην περιοχή του Βοίου (Κορυφή, Χρυσαυγή), στην Θεσσαλία, στην Βοιωτία (στα χωριά Παύλος και Δαύλεια υπάρχουν πάρα πολλά σπίτια χτισμένα από Τσιρακιώτες), επίσης στην Πελοπόννησο (κυρίως στο Νομό Αρκαδίας), ακόμη και στην Ανατολική Μακεδονία. Η φήμη των μαστόρων είχε ξεπεράσει τα στενά όρια της περιοχής τους αλλά και της Ελλάδας. Η δραστηριότητα τους έφθασε μέχρι στην Πόλη και τη Σμύρνη. Δεν πρέπει όμως να παραβλέψουμε το γεγονός πως σχεδόν στο σύνολό τους, όλοι οι «Τσιρακιώτες», ασχολούνταν με την χτιστική, κάνοντας πολλά σπίτια και εκκλησίες στην περιοχή μας. Το όνομα «Άγιος Κοσμάς» το πήρε το 1929, όταν με απόφαση της πολιτείας, έπρεπε να δοθούν Ελληνικά ονόματα στα μέχρι τότε Σλαβικά κατά το πλείστον ονόματα των χωριών.
Εὔκοσμος ὤφθης κόσμος, ὦ Κοσμᾶ μάκαρ,
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου