1816: Ένας ολόκληρος χρόνος… χωρίς καλοκαίρι

Ήταν το 1816 όταν ένα σπάνιο φαινόμενο συνέβη και επηρέασε το κλίμα, το περιβάλλον και τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο.



Αιτία αυτού του φαινομένου υπήρξε η έκρηξη ενός ηφαιστείου στο όρος Tambora της Ινδονησίας, στο νησί Σουμπάβα (5-15 Απριλίου του 1815). Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη έκρηξη σε παγκόσμιο επίπεδο (δείκτης ηφαιστειακής εκρηκτικότητας 7) μετά από αυτήν της Χατέπε, 1630 χρόνια πριν. Τεράστια ποσά ηφαιστειακής σκόνης εκτινάχθηκαν στην ανώτερη ατμόσφαιρα.

Η έκρηξη εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της μέσης του ελάχιστου του Dalton (μια περίοδος με ασυνήθιστα χαμηλή ηλιακή δραστηριότητα). Από το 1812 έως το 1814 είχαν σημειωθεί ήδη άλλες τέσσερις ισχυρές εκρήξεις (κλίμακας 4). Μεγάλα σύννεφα ατμοσφαιρικής σκόνης είχαν δημιουργηθεί ήδη, και η θερμοκρασία είχε πέσει αισθητά, αφού όλο και πιο δύσκολα οι ακτίνες του ήλιου διαπερνούσαν την ατμόσφαιρα.

Έτσι, αρχικά επισπεύτηκε η έλευση του χειμώνα και στη συνέχεια η θερμοκρασία σημείωσε κατακόρυφη πτώση, με αποτέλεσμα να έχουμε την εμφάνιση του ψυχρότερου έτους του 19ου αιώνα, και ενός από τα πιο κρύα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η έκρηξη ήταν τέσσερις φορές πιο ισχυρή από εκείνη του Κρακατόα και 52.000 φορές ισχυρότερη από την ατομική βόμβα της Χιροσίμα!

Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1816, μια επίμονη «ξηρά ομίχλη» έκανε την εμφάνιση της στις βορειοανατολικές Η.Π.Α. Το φως του ήλιου κοκκίνισε και οι ηλιακές κηλίδες ήταν ορατές στο γυμνό μάτι. Η ομίχλη δεν διασκορπίστηκε ούτε με τον αέρα και τις βροχές. Οι επιστήμονες έκαναν λόγο για στρατοσφαιρικό πέπλο αερολύματος θειικού άλατος. Σκόνη, θειάφι και σύννεφα στάχτης εισχώρησαν στην ατμόσφαιρα «τρελαίνοντας» τον καιρό και διαταράσσοντας τις κλιματικές ισορροπίες για τρία συνεχόμενα έτη.

Σε Αμερική και Καναδά σημειώθηκε παγετός τον Μάιο και χιονοπτώσεις τον Ιούνιο. Έτσι, προκλήθηκαν υποσιτισμός, λιμός, επιδημίες και αύξησε της θνησιμότητας. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο πάγωσαν λίμνες και ποτάμια σε πολλές περιοχές. Οι ελάχιστες σοδειές που σώθηκαν πωλούνταν πλέον πολύ πιο ακριβά.

Η καταστροφή των χωραφιών στη Νέα Αγγλία συνετέλεσε στην πρώτη μαζική μετανάστευση των αγροτών. Η γεωργία στην Αμερική θα άλλαζε μια για πάντα. Οι τιμές των σιταριών, του κρέατος, των λαχανικών, του βουτύρου, του γάλακτος και του αλευριού πολλαπλασιάστηκαν.

Η Ευρώπη αντιμετώπισε συνολικά περισσότερα προβλήματα από τις Η.Π.Α. Οι βροχοπτώσεις και οι χιονοπτώσεις ήταν συχνότατες και εντονότατες. Το πολικό ψύχος δεν επέτρεπε καμία καλλιέργεια, κάτι που οδήγησε σε εξεγέρσεις για τα τρόφιμα. Μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετώπισαν η Γαλλία και η Ελβετία. Στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία οι αποθήκες σιτηρών λεηλατήθηκαν. Η ξηρασία και η πείνα στην Ελβετία ανάγκασαν την κυβέρνηση να κηρύξει εθνικό συναγερμό.

Στη Βρετανία και ειδικά στην Ουαλία και την Ιρλανδία, πολλοί εγκατέλειπαν τον τόπο τους και ως πρόσφυγες ικέτευαν για ένα κομμάτι ψωμί. Η κρίση ήταν μεγάλη και στη Γερμανία, όπου οι τιμές εκτινάχθηκαν στα ύψη. Ταραχές, εμπρησμοί και λεηλασίες ήταν το σκηνικό σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Επρόκειτο για τη χειρότερη περίοδο πείνας του 19ου αιώνα.

Ο παγετός του Αυγούστου του 1816 προκάλεσε ανώμαλες βροχοπτώσεις και πλημμύρες των σημαντικότερων ποταμών της Ευρώπης. Στην Ιρλανδία η επιδημία τύφου από το 1816 έως το 1819 στοίχισε τη ζωή σε 100.000 άτομα. Πάνω από 200.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την επιδημία σε όλο την Ευρώπη. Η ηφαιστειακή τέφρα έφερε καφέ χιόνι στην Ουγγαρία και κόκκινο χιόνι στην Ιταλία!

Στην Άπω Ανατολή οι καταστροφές των καλλιεργειών και οι μαζικοί θάνατοι ζώων, είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο 92.000 ανθρώπων, κυρίως από την πείνα. Αυτό οφειλόταν στο δριμύ ψύχος και τις καταστροφικές πλημμύρες. Θερινές χιονοπτώσεις είχαμε και στην Κίνα, με την επαρχία Γιουνάν να πλήττεται περισσότερο. Χιονοπτώσεις αναφέρθηκαν και στην Ταϊβάν με το τροπικό κλίμα.

Στην Ινδία, οι μουσώνες δεν έκαναν την εμφάνιση τους. Αυτό δημιούργησε μια μαζική επιδημία χολέρας, με τους κατοίκους να πίνουν βρόμικο νερό και να τρώνε ό,τι έβρισκαν στα έλη. Η επιδημία έφτασε από τον ποταμό Γάγκη στη Βεγγάλη μέχρι τη Μόσχα.

Τον χειμώνα του 1817 η θερμοκρασία έφτασε τους -32 °C στη Νέα Υόρκη. Στην ανατολική Ελβετία τα δροσερά καλοκαίρια του 1816 και του 1817 δημιούργησαν τεράστιο φράγμα πάγου που κατέρρευσε με καταστροφικές συνέπειες τον Ιούνιο του 1818.

Η παγκόσμια απήχηση του φαινομένου αυτού έδωσε το έναυσμα σε καλλιτέχνες, συγγραφείς και επιστήμονες να ασχοληθούν περαιτέρω και να δημιουργήσουν. Έτσι, ο χημικός Ζουστ φον Λιέμπιγκ, μελέτησε τη θρέψη των φυτών και εισήγαγε τα ανόργανα λιπάσματα. Η συγγραφέας Μαίρη Σέλεϊ έγραψε το μυθιστόρημα «Φραγκεστάιν», ο Τζον Γουίλιαμ Πολιντόρι το «Βαμπίρ» και ο Λόρδος Βύρωνας εμπνεύστηκε το ποίημα «Darkness».

Εκείνη την περίοδο είχαμε εντυπωσιακά και ασυνήθιστα ηλιοβασιλέματα λόγω της τέφρας, κάτι που αποτυπώθηκε και στα έργα ζωγραφικής του Τζόσεφ Τέρνερ, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το «Chichester canal» του 1828. Η ορχήστρα ροκ βιολοντσέλων «Ρασπούτινα» στο άλμπουμ του 2007 «Oh Perilous World», συμπεριέλαβε το τραγούδι «1816, the Year Without a Summer», θέλοντας να αναφερθεί σε αυτό το γεγονός.



periergaa.blogspot.gr