Το μοναδικό εικονογραφημένο ημερολόγιο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, ηλικίας 22 αιώνων «κρύβεται» δίπλα στη Μητρόπολη των Αθηνών, στο εκκλησάκι της Παναγίας Γοργοεπήκοου και Αγίου Ελευθερίου. Η αρχική φωτογραφία είναι του Jean Binot και δείχνει το ναό όπως ήταν τον Απρίλιο του 1902.
Ο μικρός ολομάρμαρος ναός ανεγέρθηκε επί του αρχαιολάτρη Μητροπολίτη Αθηνών Μιχαήλ Χωνιάτη, τον 12ο αιώνα. Για την κατασκευή του δεν χρησιμοποιήθηκε ως οικοδομικό υλικό πέτρες ή τούβλα, αλλά μαρμάρινα ανάγλυφα από μνημεία που χρονολογούνται από τον 6ο αιώνα π. Χ. έως τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια.
Μάρτυρες της άλλοτε πλούσιας Αθήνας, τα μνημεία είχαν εγκαταλειφθεί και ο αρχιτέκτονας ακολουθώντας την τακτική της εποχής, ανακύκλωσε το παλιό οικοδομικό υλικό για να χτίσει την εκκλησία πάνω σε ένα ναό αφιερωμένο στηνΕιλείθυια, την αρχαία θεότητα που προστάτευε τις εγκυμονούσες.
Για τους τοίχους του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο ναού χρησιμοποίησε μαρμάρινους λίθους, κυρίως χωρίς διακόσμηση, ενώ στα πιο ψηλά σημεία λιοντάρια, αετοί και γυναικείες μορφές κοσμούν πολλές από τις 90 ανάγλυφες πλάκες που αξιοποιήθηκαν δημιουργώντας έτσι ένα υπαίθριο μουσείο γλυπτικής.
Ο μικρός ολομάρμαρος ναός ανεγέρθηκε επί του αρχαιολάτρη Μητροπολίτη Αθηνών Μιχαήλ Χωνιάτη, τον 12ο αιώνα. Για την κατασκευή του δεν χρησιμοποιήθηκε ως οικοδομικό υλικό πέτρες ή τούβλα, αλλά μαρμάρινα ανάγλυφα από μνημεία που χρονολογούνται από τον 6ο αιώνα π. Χ. έως τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια.
Μάρτυρες της άλλοτε πλούσιας Αθήνας, τα μνημεία είχαν εγκαταλειφθεί και ο αρχιτέκτονας ακολουθώντας την τακτική της εποχής, ανακύκλωσε το παλιό οικοδομικό υλικό για να χτίσει την εκκλησία πάνω σε ένα ναό αφιερωμένο στηνΕιλείθυια, την αρχαία θεότητα που προστάτευε τις εγκυμονούσες.
Για τους τοίχους του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο ναού χρησιμοποίησε μαρμάρινους λίθους, κυρίως χωρίς διακόσμηση, ενώ στα πιο ψηλά σημεία λιοντάρια, αετοί και γυναικείες μορφές κοσμούν πολλές από τις 90 ανάγλυφες πλάκες που αξιοποιήθηκαν δημιουργώντας έτσι ένα υπαίθριο μουσείο γλυπτικής.
Η ζωοφόρος στην πρόσοψη του ναού κρύβει ένα σεληνιακό ημερολόγιο της αρχαίας Αθήνας. Κάθε μήνας είναι προσωποποιημένος και αντιστοιχεί σε ένα ανάγλυφο.
Το βλέμμα του κατασκευαστή όμως, τράβηξε η ζωφόρος από ένα άγνωστης ταυτότητας κτίσμα, πιθανόν του 2ου ή 1ου αιώνα π.Χ. και θέλησε να την τοποθετήσει στην πρόσοψη. Μόνο που υπήρχαν δύο προβλήματα. Πρώτον το ανάγλυφο είχε μήκος 6 μέτρα και ο ναός μόλις 5 μέτρα, οπότε αναγκάστηκε να το κόψει. Και δεύτερον, δεν γνώριζε το θέμα που απεικονιζόταν στη ζωφόρο με αποτέλεσμα να τοποθετήσει τις μορφές με λάθος σειρά, ενώ σε μία προσέθεσε τρεις σταυρούς για να την εκχριστιανίσει.
Για να μπορέσει κανείς να διαβάσει τι «λέει» η ζωφόρος πρέπει να ξέρει ότι χωρίζεται σε 12 τμήματα, όσοι και οι μήνες του σεληνιακού ημερολογίου που ίσχυε στην Αττική. Στην αρχή κάθε τμήματος απεικονίζεται ο μήνας προσωποποιημένος. Στο τέλος, το ζώδιο που αντιστοιχεί σε κάθε μήνα και στη μέση διακρίνονται σκηνές ή πρόσωπα που σχετίζονται με τις εποχές, μεγάλες γιορτές ή γεωργικές ασχολίες. Η αρχή γίνεται με τον Πυανεψιώνα που αντιστοιχεί στους σημερινούς μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο.
Το βλέμμα του κατασκευαστή όμως, τράβηξε η ζωφόρος από ένα άγνωστης ταυτότητας κτίσμα, πιθανόν του 2ου ή 1ου αιώνα π.Χ. και θέλησε να την τοποθετήσει στην πρόσοψη. Μόνο που υπήρχαν δύο προβλήματα. Πρώτον το ανάγλυφο είχε μήκος 6 μέτρα και ο ναός μόλις 5 μέτρα, οπότε αναγκάστηκε να το κόψει. Και δεύτερον, δεν γνώριζε το θέμα που απεικονιζόταν στη ζωφόρο με αποτέλεσμα να τοποθετήσει τις μορφές με λάθος σειρά, ενώ σε μία προσέθεσε τρεις σταυρούς για να την εκχριστιανίσει.
Για να μπορέσει κανείς να διαβάσει τι «λέει» η ζωφόρος πρέπει να ξέρει ότι χωρίζεται σε 12 τμήματα, όσοι και οι μήνες του σεληνιακού ημερολογίου που ίσχυε στην Αττική. Στην αρχή κάθε τμήματος απεικονίζεται ο μήνας προσωποποιημένος. Στο τέλος, το ζώδιο που αντιστοιχεί σε κάθε μήνα και στη μέση διακρίνονται σκηνές ή πρόσωπα που σχετίζονται με τις εποχές, μεγάλες γιορτές ή γεωργικές ασχολίες. Η αρχή γίνεται με τον Πυανεψιώνα που αντιστοιχεί στους σημερινούς μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο.
Ο Ναός της Παναγίας Γοργοεπήκοου και Αγίου Ελευθερίου τον Απρίλιο του 1902. Φωτογραφία είναι του γιατρού Jean Binot. Ήταν για χρόνια επικεφαλής του εργαστηρίου στο Ινστιτούτο Pasteur και μεγάλος λάτρης της περιηγητικής φωτογραφίας. Την συγκεκριμένη εντόπισε η συλλέκτρια Λίζα Κουτσαπλή.
Μικρός ναός, μεγάλη ιστορία
Πάνω σε ένα αρχαίο ιερό αφιερωμένο στην Ειλειθύια χτίστηκε ο ναός αφιερωμένος στην Παναγία την Γοργοεπήκοο, δηλαδή εκείνη που φτάνει γρήγορα για να βοηθήσει.
Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους κι ενώ δεν είχαν μείνει πολλές εκκλησίες όρθιες, πήρε το όνομα του Άγιος Ελευθέριος, στο όνομα της ελευθερίας. Τρία χρόνια αργότερα, και έως το 1842, χρησιμοποιήθηκε ως δημόσια βιβλιοθήκη. Το 1962, μετά την απόπειρα δολοφονίας κατά της βασίλισσας Αμαλίας, ξανάλλαξε όνομα και αφιερώθηκε στο Σωτήρα. Ωστόσο, το 1862 όταν εκδιώχθηκαν οι Βαυαροί από την χώρα ξαναπήρε το όνομα Άγιος Ελευθέριος.
Η εν λόγω εκκλησία αποτέλεσε την ορθόδοξη επισκοπική έδρα των Αθηνών, όταν ο επίσκοπος Αθηνών εκδιώχθηκε από τον Παρθενώνα από τους Φράγκους. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε το παρεκκλήσιο της κατοικίας του Μητροπολίτη Αθηνών και έγινε γνωστή και ως η Μικρή Μητρόπολη.
Τελικά, ο μικρός ναός παρέμεινε στη θέση του και λόγω της διαφοράς μεγέθους ανάμεσα στους δύο ναούς καθιερώθηκε και η φράση «σαν την Μητρόπολη με τον Άγιο Ελευθέριο» για τους ανθρώπους που έχουν μεγάλη διαφορά ύψους.
Πηγή: «Αρχαία κρυμμένα μυστικά» της Μαίρης Αδαμοπούλου. Έκδοση «Τα Νέα».
Η εν λόγω εκκλησία αποτέλεσε την ορθόδοξη επισκοπική έδρα των Αθηνών, όταν ο επίσκοπος Αθηνών εκδιώχθηκε από τον Παρθενώνα από τους Φράγκους. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε το παρεκκλήσιο της κατοικίας του Μητροπολίτη Αθηνών και έγινε γνωστή και ως η Μικρή Μητρόπολη.
Τελικά, ο μικρός ναός παρέμεινε στη θέση του και λόγω της διαφοράς μεγέθους ανάμεσα στους δύο ναούς καθιερώθηκε και η φράση «σαν την Μητρόπολη με τον Άγιο Ελευθέριο» για τους ανθρώπους που έχουν μεγάλη διαφορά ύψους.
Πηγή: «Αρχαία κρυμμένα μυστικά» της Μαίρης Αδαμοπούλου. Έκδοση «Τα Νέα».
mixanitouxronou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου