Το άγχος των εξετάσεων: Μονόδρομος ή διέξοδος;

Γράφει  η Ψυχολόγος Μπαλιάμη Κωνσταντίνα

Τόνοι μελάνης έχουν χυθεί από πλήθος ερευνητών για να προσεγγίσουν εννοιολογικά τη λέξη «άγχος» και να προβούν..

σε μία απλή και επιδερμική αναζήτηση των παραγόντων που το προκαλούν. Δεδομένα από σειρές ερευνών υποστηρίζουν την ύπαρξη απλών συσχετίσεων μεταξύ άγχους και απόδοσης χωρίς να εμβαθύνουν στην ανεύρεση αιτιώδους σχέσης μεταξύ των δύο αυτών παραγόντων και να διασαφηνίζουν τον τρόπο με τον οποίο το άγχος δύναται να επηρεάσει την απόδοση.

Βρισκόμαστε προ των πυλών των πανελληνίων εξετάσεων και μία μεγάλη μερίδα μαθητών κατακλύζεται από υπερβολικό και πολλές φορές αναιτιολόγητο άγχος. Πολλοί ερευνητές χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη συναισθηματική κατάσταση «ψυχολογικό ντοπάρισμα» προκειμένου να δώσουν μία ιδιαίτερη χροιά στη συναισθηματική κατάσταση των μαθητών, ενώ άλλοι τη χαρακτηρίζουν «συναισθηματική διέγερση».

Η συναισθηματική διέγερση είναι μία συναισθηματική κατάσταση που δύναται να αυξήσει τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού όπως καρδιακή συχνότητα, ροή αίματος, εγκεφαλική λειτουργία και να επηρεάσει τόσο γνωστικά όσο και συναισθηματικά την ανταπόκριση του μαθητή στις απαιτήσεις των εξετάσεων.

Όταν οι μαθητές βιώνουν υπερβολική ένταση, η προσοχή τους διασπάται συνεχώς, κατακλύζονται από αρνητικές εικόνες και αρνητικά συναισθήματα, ο φόβος τους για μία πιθανή αποτυχία αυξάνεται και η αυτοπεποίθησή τους κλονίζεται με αποτέλεσμα να θεωρούν τον εαυτό τους μη ικανό να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εξεταστικής περιόδου.

Βεβαίως, υπάρχουν και εκείνοι οι μαθητές που όταν βιώνουν υπερβολική ένταση λειτουργούν θετικά χωρίς να επηρεάζεται η απόδοσή τους. Παραμένουν συγκεντρωμένοι στη μελέτη τους, δεν κατακλύζονται από αρνητικές εικόνες και συναισθήματα, ούτε επηρεάζεται αρνητικά η αυτοεκτίμησή τους και κατά επέκταση η απόδοσή τους.

Τι είναι αυτό, λοιπόν, που διαφοροποιεί τη μία κατηγορία μαθητών από την άλλη; Γιατί ορισμένοι μαθητές επικαλούνται το άγχος για την απόδοσή τους και κάποιοι όχι; Γιατί ορισμένοι μαθητές εστιάζουν με μεγάλη προσοχή και επιμονή χωρίς να διασπάται στο ελάχιστο η αυτοσυγκέντρωσή τους και κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν το άγχος ως πρόσχημα για την κακή τους απόδοση; Και γιατί ορισμένοι μαθητές παρά τις ιδιαίτερα κοπιαστικές προσπάθειες που καταβάλλουν θεωρούν ότι η αποτυχία τους είναι αναπόφευκτη;

Παρά τα παραπάνω αναρίθμητα ερωτήματα θα περίμενε κανείς και μία πολυσύνθετη απάντηση. Και όμως η λύση στο πρόβλημα είναι τόσο σαφής όσο και απλή. Το πρόβλημα δε σχετίζεται με τις νοητικές ικανότητες των μαθητών όπως αντίληψη, μνήμη, κρίση, μάθηση αλλά με την αδυναμία χειρισμού αυτής της συναισθηματικής διέγερσης. Όσο καλύτερα μπορεί ο μαθητής να κατανοήσει και να διαχειριστεί αυτό το «συναισθηματικό μπλοκάρισμα» άλλο τόσο καλύτερα θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εξεταστικής περιόδου και να υπερνικήσει τα εμπόδια που θα παρουσιαστούν ενόψει αυτής.

Όταν ένας μαθητής καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια με συνέπεια και επιμονή ακόμη και αν τα πράγματα δεν πάνε καλά και αντλεί ικανοποίηση από αυτό που κάνει χωρίς να εστιάζει στο αποτέλεσμα παρά μόνο στις δικές του δυνατότητες και δυνάμεις, τότε ναι, να είναι σίγουρος ότι θα έχει κάνει το πρώτο βήμα για να ελέγξει το άγχος του και αναμφίβολα θα έχει βάλει το πρώτο και βασικό λιθαράκι για να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του!

Όταν ένας μαθητής επιλέγει να ασχοληθεί με δύσκολες καταστάσεις που εμπεριέχουν το στοιχείο της πρόκλησης, αντιμετωπίζοντάς τες με δύναμη, σιγουριά και ενθουσιασμό, χωρίς να τον ενδιαφέρει το αν θα νικήσει ή θα νικηθεί, τότε ναι, να είναι σίγουρος ότι θα έχει κερδίσει ακόμη και αν έχει γευτεί αποτυχίες!

Όταν ένας μαθητής πιστεύει ότι η δύναμη του εαυτού του και οι ικανότητες του είναι αυτές που καθορίζουν την επιτυχία του και όχι η τύχη που αποτελεί έναν αστάθμητο και ανεξέλεγκτο παράγοντα, τότε, ναι, να είναι σίγουρος ότι θα έχει κάνει αρκετά βήματα για να ελέγξει το άγχος του!

Όταν ένας μαθητής θέτει στόχους βραχύχρονους, ρεαλιστικούς, συγκεκριμένους και προκλητικούς, τότε, ναι, θα μπορέσει να κατανοήσει επακριβώς το τι θέλει να κάνει, να ανακαλύψει τον τρόπο με τον οποίο θα το κάνει και το σπουδαιότερο και σημαντικότερο θα μπορέσει να βρει τη δύναμη για να το κάνει!

Όταν ένας μαθητής δεν ξέρει σε ποιο λιμάνι θέλει να φτάσει, κανένας άνεμος δεν είναι σωστός!

Lucius Annaeus Seneca

Εύλογα, λοιπόν, συμπεραίνουμε πως αν ένας μαθητής είναι περήφανος για αυτό που κάνει, πιστεύει στις ικανότητες του, είναι ικανοποιημένος χωρίς να κατακλύζεται από συναισθήματα ανικανότητας, ενοχής και ντροπής, έχει θέσει συγκεκριμένους δικούς του στόχους και τον ενδιαφέρει να κερδίσει όχι μόνο από το αποτέλεσμα των προσπαθειών του αλλά από την όλη διαδικασία που απαιτείται για να φτάσει στο αποτέλεσμα, τότε, ναι, να είναι σίγουρος ότι θα έχει κερδίσει τον έλεγχο του εαυτού του και θα έχει εξασφαλισμένη την επιτυχία του!

Καλή επιτυχία σε όλα τα παιδιά που δίνουν εξετάσεις και παιδιά να μην ξεχνάτε ποτέ πως

‘’Η επιτυχία πηγαίνει σε αυτούς που είναι πολύ απασχολημένοι για να την αναζητήσουν’’

Henry David Thoreau

Και αν κάποια στιγμή δεν μπορέσετε να πραγματοποιήσετε το στόχο σας να θυμάστε πάντα πως επιτυχία είναι η ικανότητα να σηκώνεστε αγέρωχοι από την πτώση σας και να θέτετε καινούργιους στόχους χωρίς να χάνετε τον ενθουσιασμό σας! Άλλωστε αύριο, ξημερώνει μια καινούργια μέρα!

‘’Σημαδέψτε το φεγγάρι. Αν αστοχήσετε, θα πετύχετε αστέρι’’

Jill Mc Lemore

star-fm.gr